Tiếng vọng đèo Khau Chỉa

Cách đây ít lâu, tôi có đọc được cuốn Chuyện lính Tây Nam của Trung Sỹ. Đó cũng là một cuốn hay. So với Chuyện lính Tây Nam, thì Tiếng vọng đèo Khau Chỉa viết không nghề bằng. Tuy nhiên, tác giả Nguyễn Thái Long, một y sĩ trong chiến tranh biên giới phía Bắc, chưa bao giờ có ý định làm văn. Ông chỉ ghi chép lại những mẩu chuyện của mình và đồng đội từ những ngày phá núi làm đường, cho đến cuộc chiến ngắn ngủi mà khốc liệt tháng 2/1979, rồi trận Vị Xuyên 1985 và những cuộc gặp gỡ giữa các cựu chiến binh bốn mươi năm sau, chủ yếu để những câu chuyện ấy không bị lãng quên đi.

Cuốn sách vì thế thật thà và cảm động. Và buồn. Buồn từ chuyện chiếc kỷ niệm chương 40 năm cuộc chiến có dòng chữ “Chiến thắng Biên giới” không bao giờ được phát ra. Buồn vì cái chết của những người lính không chết vì đạn thù mà chết vì mìn của ta khi chiến tranh đã kết thúc. Buồn vì hình ảnh người lính về hưu với hai tạ gạo và hai con ngựa, bươn chải mưu sinh rồi phải từ bỏ nơi chôn rau cắt rốn vào Nam đi kinh tế mới. Buồn vì chuyện những người lính đói khát, cận kề cái chết nhưng không từ bỏ trận địa, nhưng phải chào thua cái thủ tục xin huân chương chiến công.

“Lịch sử phải được tôn trọng, nhìn nhận đúng như sự thật vốn có.” Đó là mong muốn giản dị của tác giả. Éo le thay, như mọi thứ trên đời, cứ không phải giản dị là dễ.