Sự biến chuyển của tiếng Việt trong thời đại Covid - thực tiễn và lý luận

Đại dịch vừa rồi (nói "vừa rồi" cứ như là qua rồi, thật ra chưa qua, nhưng cứ nói vậy đi cho nó lạc quan) gợi ra nhiều điều suy ngẫm về luật pháp, quản trị, xã hội (nghe nghiêm trọng quá, nguy hiểm nhỉ), và cả về ngôn ngữ. Sự biến chuyển của ngôn ngữ trong thời kỳ này có thể tạo cảm hứng cho một luận văn tầm tiến sĩ. Có những từ mới toe ra đời, "thu dung" chẳng hạn, đã ai nghe từ này trước kia? Có những từ cũ nhưng mang nội hàm mới, ví dụ, "ông ngoại" - một từ xuất sắc, ông ngoại, nhưng không phải là ông ngoại, mà thật ra là ông cố nội, nhưng cũng không phải ông cố nội, mà hơn cả ông cố nội; nội hàm mới nhưng vấn đề không mới, rất không mới, từ Nguyễn Du đã viết rồi: "Tính bài lót đó luồn đây/ Phải kêu ông ngoại việc này mới xuôi." Có những từ dịch từ tiếng Tây ra, mới đầu nghe rất chướng, càng nghe càng thấy chướng, ví dụ "cách ly xã hội", vì chướng quá nên sau biến đổi thành "giãn cách xã hội", nghe có vẻ xuôi tai hơn, có tiềm năng đi vào văn chương, âm nhạc "những ngày giãn cách anh nhớ em, nhớ ôi là nhớ đến vô cùng." Có từ phản ảnh xuất sắc tư duy chính trị, xã hội đương thời chẳng hạn "cách ly tập trung", vừa cách ly vừa tập trung, chính là thoát thai từ "tập trung dân chủ", nửa nạc nửa mỡ chẳng khác gì "kinh tế thị trường theo định hướng xếp hàng cả ngày". Có từ nôm na nhưng là cha mách qué, như "dập dịch", ôi cái từ gì vừa ám ảnh, luyến láy, vừa nằng nặng đầy hình ảnh gợi tình sexy hết đỗi. Càng nghĩ, tôi càng tâm tư đề tài này. Càng nghĩ, tôi càng mắc làm tiến sĩ. Anh chị em có gợi ý nào thêm vào, tôi xin hứa sẽ hoàn thành luận văn của tôi: "Sự biến chuyển của tiếng Việt trong thời đại Covid - thực tiễn và lý luận."