Chọn sách cho con (hay Alpha bàn về tình yêu)

Tôi bắt đầu lạc vào thế giới của chữ từ năm năm tuổi. Năm tuổi tôi vào lớp Một, sớm một năm, và biết đọc từ đó.  Tôi còn nhớ ngay khi biết đánh vần rành rẽ, tôi đọc một trọn một bài dài trong sách Tập đọc lớp Năm thì phải  (chắc chắn không phải sách lớp Một) về cao nguyên Bô lô ven ở Lào, đọc xong thì mắt cay xè. Kể từ đó, tôi nổi tiếng trong nhà về hai việc: một là, mỗi khi được nhắc đi tắm, đi ăn, hay làm gì đó, tôi sẽ kỳ kèo, để con đọc hết chỗ này đã; và hai, thường xuyên tra vấn ba má anh chị một từ nào đó nghĩa là gì. Một hôm  ba tôi mang về nhà cuốn Từ điển học sinh, tôi sung sướng tuyên bố có cuốn này con sẽ không phải hỏi ba má nữa. Nhưng rồi tôi mau chóng nhận ra tôi vẫn phải tiếp tục hỏi, vì chẳng có cuốn từ điển nào thay thế cha mẹ được.

Về khía cạnh này, tôi nhìn thấy hình dáng mình trong Alpha, cô con gái sắp tròn năm tuổi của mình.  Alpha không đi học sớm như tôi ngày xưa nên năm tuổi Alpha chưa biết đánh vần, nhưng mỗi khi nghe đọc truyện, Alpha thường xuyên hỏi chữ này  chữ kia nghĩa là gì. Mới tối qua, khi đọc cho Alpha và Pi nghe truyện Ông khổng lồ ích kỷ của Oscar Wilde, Alpha hỏi ngay  từ “ích kỷ”. Tôi nói ích kỷ là chỉ biết nghĩ tới mình, chỉ biết lo cho mình, không để ý tới người khác, chẳng hạn, ai có đồ chơi mà chỉ khăng khăng chơi một mình, không cho người khác chơi cùng thì đó là ích kỷ. Nghe xong, Alpha rút ra luôn kết luận, như vậy ích kỷ là xấu đúng không ba.  Còn có hôm, nghe đọc truyện Pinocchio, có câu “bác thợ mộc đẽo một chú người gỗ”, Alpha lập tức hỏi, “đẽo” là gì?.  Nghe giải thích xong, Alpha hỏi tiếp, “nhưng trong truyện kia (tức một cuốn khác cũng có truyện Pinocchio), bác thợ mộc tạo ra chú người gỗ, vậy tạo có giống như đẽo không ba?”

Trong tập sách Viết trong bóng tối, David Grossman, nhà văn  nổi tiếng người Israel, kể lại kinh nghiệm đọc của mình. Ông kể rằng, khi bé, ông đọc những cuốn sách mà không phải từ nào cũng hiểu.  Việc này tuy không giúp cho sự đọc trôi chảy, nhưng ông tin chính việc đó làm ông trở nên nhạy cảm với ngôn ngữ hơn, và trong niềm vui đọc của ông có niềm vui ẩn trong sự bí ẩn hay lạ lùng của những con chữ.  Ông còn nói thêm rằng những cuốn sách được viết đơn thuần cho thiếu nhi, dùng những từ ngữ phù hợp với trình độ các em, có thể giúp sách đến với nhiều độc giả nhí hơn; tuy nhiên, chính  những cuốn sách với ngôn ngữ “khó” hơn trình độ của các em một tẹo sẽ giúp các em qua vô thức học được nhiều từ vựng phong phú hơn.

Thoạt đầu, khi con mới làm quen với sách, tôi chọn cho con những cuốn  thật dễ hiểu.  Dần dần, tôi chọn những cuốn dài hơn, phức tạp hơn. Khi đọc truyện cho con, có lúc tôi sẽ dừng lại giải nghĩa từ khó, có lúc Alpha, và cả Pi, chủ động hỏi.  Nhưng nhiều lúc, tôi cứ đọc, không giải thích gì cả. Tôi nghĩ con không hiểu  ngay cũng không sao, quan trọng là con thích nghe đọc sách, còn về từ ngữ dần dần con sẽ tự hiểu ra. Tình cờ quan điểm của tôi cũng gần với quan điểm của David Grossman.

Để kết thúc bài này, tôi xin kể một mẩu chuyện về Alpha.

Một hôm, chẳng hiểu nghĩ ngợi gì, Alpha hỏi:  Ba ơi, tại sao ngày xưa ba lấy mẹ làm vợ?

Trong lúc ba mẹ còn đang bối rối nhìn nhau, Alpha tự trả lời luôn: Con biết rồi, vì tình yêu đúng không?

Ba mẹ cười suýt rớt xuống ghế.

Không biết Alpha đã học ở đâu từ “tình yêu”. Có lẽ, trong một truyện kể về một công chúa hay hoàng tử nào đấy mà ba mẹ đã đọc cho.