Vài dòng ngắn về Ai và Ky

Nhắc đến thể loại tiểu thuyết toán học, hay toán hiệp theo cách nói của 5xu, người đọc ở Việt Nam hẳn sẽ nhớ ngay đến những cuốn như Người mặt nạ đen ở nước An-giép hay Ba ngày ở nước tí hon. Mấy cuốn này, nếu tôi nhớ không nhầm, đều là truyện Liên Xô. Tôi không nhớ Việt Nam đã có cuốn nào theo thể loại này. Nếu đúng vậy, cuốn sách sắp xuất bản Ai và Ky ở xứ sở của những con số tàng hình của Giáo sư Ngô Bảo Châu viết chung với Nguyễn Phương Văn, thường được biết đến hơn dưới tên 5xu, hay Xu béo, sẽ là cuốn đầu tiên ở Việt Nam lồng toán học vào một câu chuyện, hoặc nói ngược lại, lồng một câu chuyện vào toán học. Những kiến thức toán học được dùng để đưa vào một cuốn sách cho độc giả phổ thông chắc chắn chỉ có thể là những kiến thức tương đối căn bản, vì thế ta có thể yên tâm những bài toán cỡ như Bổ đề cơ bản sẽ không xuất hiện trong cuốn sách này. Và vì đây là một tiểu thuyết toán học, ta có thể dễ chấp nhận hơn khi các nhân vật từ cậu bé Ai đến người bạn hơn tuổi Ky (có ngoại hình được tả khá giống một trong hai đồng tác giả), đến Thales, rồi cả các cụ Euclid, Pythagoras, Cartesius đều có lối đi đứng, nói năng na ná nhau.

Sau nửa đầu cuốn sách, khi mà người đọc tưởng các nhân vật chỉ biết làm toán, ngủ, và ăn, thì nửa sau cuốn sách trở nên sống động hơn rất nhiều với sự xuất hiện của một vị vua thường xuyên thay đổi quyết định, một vị quan đại thần kiêm nhà toán học có thể đóng một lúc hai vai công tố viên và luật sư, Alice - chính là Alice ở xứ sở kỳ diệu của Lewis Carroll, và hoán vị của cô, Elaci, và cả một con rồng. Cũng trong nửa sau này,  sẽ có một cuộc chạy đua (giữa Alice và Cụ Rùa - không phải Cụ Rùa làm xôn xao giấy mực hồi năm ngoái năm kia đâu, mà là một cụ rùa bằng giấy), một phiên tòa mà bồi thẩm đoàn suýt bị bỏ quên, và một cuộc song đấu giữa một nhà toán học trẻ tuổi và một con rồng (gợi nhớ Harry Potter?). Nổi lên từ những sự vụ đó là tiếng cười của Alice -tiếng cười trong trẻo phá tan giới hạn, vượt qua nghịch lý (nghịch lý Zena, sao Google bảo là nghịch lý Zeno, hic hic), mặc dù ngay sau đó là lời khuyên (của quan đại thần Chico dành cho Ai) rằng: “Ta khuyên cậu không nên vượt qua giới hạn. Con người không nên cười, không nên khóc mà chỉ nên ăn đậu.” Làm theo lời khuyên này, tôi không cười, không khóc, không vượt qua giới hạn, mà chỉ đi ăn …táo. Trong thời đại ngày nay, ăn táo thì hãy nhớ đến... Steve (Jobs), người được hai tác giả khéo léo dành cho một vai ở cuối sách.

* Ảnh chụp màn hình các từ khóa tìm kiếm dẫn đến blog này 20 giờ sau khi post entry này:)