Nửa tiếng của một ngày đẹp trời

Mùa thu Hà Nội nổi tiếng trong thi ca âm nhạc và trong lòng những người con Nam tiến thương nhớ mười hai hình như dài chỉ mấy tuần. Còn Sài Gòn, từ độ tháng chín, tháng mười đến qua Giáng sinh không thiếu những ngày nắng vàng rộm, mát mẻ như thu, trời đẹp đến nao lòng. Hôm nay là một ngày như thế. Và, để tận hưởng một ngày đẹp trời, không gì bằng rón rén ra phường xin xác nhận giấy tờ.

Cách đây mấy ngày, sau một đống email qua lại với các bạn bên một công ty dịch vụ, tôi quyết định nhấc điện thoại lên: “Này em, anh phải mang lý lịch ra phường xác nhận à?”. Bên kia bảo: “Dạ phải”. Tôi khẽ khọt: “Nhưng, phường có biết mẹ gì về anh đâu mà xác với chả nhận!” (Cái này là câu tôi muốn nói, chứ thật ra trên điện thoại tôi nói câu khác, cùng nội dung nhưng lịch sự nhã nhặn hơn nhiều.) Đầu bên kia: “Dạ, em cũng biết vậy nhưng cái này là thủ tục anh à, không có thì Sở không nhận hồ sơ đâu.” Tôi tặc lưỡi, đằng nào thì cũng phải sao y cái chứng minh nhân dân, đành phải dấn thân ra phường vậy. Thế là hôm nay, trong một buổi sáng mát trong như sáng năm xưa, gió thổi mùa thu hương cố[m]ng mới, tôi ra phường.

Tôi tự nâng cấp lên “phường” cho oai, chứ cái chỗ vùng sâu vùng xa này vẫn còn mang danh “xã”. Lần cuối cùng tôi có việc ra phường cách đây hơn hai năm. Công bằng mà nói, phường này vùng sâu vùng xa, các anh các chị cán bộ có vẻ khá dễ chịu, đại khái hỏi thì trả lời, chứ không đến nỗi mặt đơ như lưỡi cuốc. Duy có điều muốn ký giấy tờ gì có khi phải đợi khá lâu, vì anh chủ tịch/phó chủ tịch có khi bận đi cấy đồng sâu chửa về.

Trụ sở phường hẳn mới xây lại, một tòa nhà hai tầng khang trang thay cho dãy nhà ọp ẹp cách đây hai năm. Đối diện cổng phường là một dãy cửa sổ. Tôi tiến về cửa sổ ngoài cùng bên trái, nơi có biển “Sao y chứng thực”. Phía sau cửa sổ là một cô gái trẻ mặc sơ mi trắng, áo cô trắng quá nhìn không ra. Cô nhận xấp chứng minh nhân dân photo của tôi sau khi xem qua bản chính, rồi hướng dẫn tôi sang cửa sổ ngoài cùng bên phải để xin xác nhận lý lịch. Bên đó, một anh chàng đang ngồi đọc báo bảo tôi rằng ở đây không có ai anh ơi anh quay lại bên kia đi. Quay lại bên kia, cô gái tỏ ra dễ dãi, thôi anh đưa đây luôn cũng được, anh có đem hộ khẩu theo không? Tôi giật thót người, quên rồi chị ơi. May quá, cô gái này hẳn là nhân viên phường dễ thương nhất trần gian, hay cũng có thể vì trời đẹp mà cô thấy trong lòng thoải mái, chỉ hỏi tôi thường trú hay tạm trú, rồi nhận hồ sơ.

Không có ai khác đang ngồi chờ. Cô nhân viên phường hình như chỉ đang phục vụ cho mình tôi. Cô biến đi đâu đó chừng mười lăm phút, rồi quay lại với xấp chứng minh nhân dân sao y và lý lịch của tôi. Cả thảy mười tờ, mười chữ ký và tôi phải trả mười ngàn đồng. Dòng chữ xác nhận được đóng bằng mộc đỏ chói: “Đ/S thường (tạm) trú tại địa phương”. Đ/S, hẳn không phải là “đông sương” hay “đừng sợ”, mà là “đương sự”.

Tôi biết phường chỉ xác nhận đến thế thôi, chứ chẳng thế nào xác nhận được những thứ tôi khai trong đó, như từng đi học hay làm ở đâu, vì như đã nói, phường có biết [mẹ] gì về tôi đâu. Tôi là dân nhập cư trong thành phố này, hộ khẩu Sài Gòn mới được vài năm. Nếu muốn xác nhận cả những thứ đó, họ sẽ phải yêu cầu tôi trưng ra các bằng cấp, hợp đồng lao động trước đây, và như thế thì có mà chết. Không, tôi chỉ cần con dấu đỏ đỏ của phường. Và khi tôi giao lý lịch cho công ty dịch vụ nộp hồ sơ lên Sở, tôi biết Sở cũng chỉ cần thấy con dấu đỏ đỏ.

Thật ra, nếu muốn biết tôi thường trú ở đâu, một bản photo hộ khẩu là đủ. Còn nếu Sở tin tôi, thì cũng chẳng cần bản sao hộ khẩu làm gì, tôi chẳng có lý do gì để bịa nơi cư trú khi tôi cần đăng ký làm nhân viên của một văn phòng đại diện cả. Nhưng tôi biết Sở dứt khoát phải nhìn thấy xác nhận của phường, một xác nhận thật ra là vô nghĩa, mới an tâm. Nói chung, hệ thống hành chính của chúng ta thích xoay quanh những con dấu tròn và đỏ, mà để đóng bừa hoặc làm giả, thật ra chẳng khó khăn gì. Nhưng con dấu thì được tin, còn con người thì không.

Cho dù hôm nay nhờ có cô nhân viên phường dễ thương mà việc đi xác nhận không mất thời gian lắm, tổng cộng chỉ khoảng nửa tiếng, nhưng mất nửa tiếng của một ngày đẹp trời để làm một công việc vô nghĩa thì có vô nghĩa không?

Much ado about something

Hôm nay Yahoo 360 đóng cửa. Thật ra tôi không quan tâm đến sự kiện này lắm, nhưng thấy khắp các nẻo mạng bà con nhiếc móc, mắng chửi, lưu luyến, hờn giận từ cả hơn tháng nay đâm ra không thể mũ ni che tai. Có người ví Yahoo 360 như người tình ngúng nguẩy, càng ân cần chiều chuộng nàng, thì nàng càng gắt gỏng, cau có, rồi đến một ngày nàng dứt áo ra đi mặc kệ người ta thề non hẹn biển ăn đời ở kiếp với nàng. Người ta trách móc mắng chửi nàng đủ điều. Có thể cũng vì người ta quá yêu nàng đấy thôi. Thương cho roi cho vọt, he he.

Nhiểu giả thuyết đặt ra về việc tại sao nàng ra đi, bỏ lại mấy trăm ngàn người tình chung thủy ở Việt Nam. Tôi không biết giả thuyêt nào đúng, nhưng tôi ngờ rằng nàng đi chỉ vì nàng quá thượng tôn pháp luật. Nàng không muốn thỏa hiệp, không muốn đặt mình vào thể khó xử. Thì phải đi thôi. Đưa người ta không đưa sang sông. Sao có tiếng sóng ở trong lòng. Dẫu không mấy mặn mà với nàng, không thể không bâng khuâng, thậm chí cảm phục nàng. À, cái từ cảm phục này đặt vào bài hát thì rất khó hát nhé. Đỗ Bảo trong bài Cánh cung, có hai câu rất hay “Em buông cánh cung, em không còn cảm phục”. Cậu Lê Hiếu có lẽ thấy hát mà phải phùng miệng một cái ục khó quá bèn sửa lại thành “em không còn hiền dịu” nghe chẳng ra sao cả.

Tôi đến Yahoo 360 vào tháng 9/2007 khi người tình thứ thiệt của tôi phải đi xa mấy tháng làm nhiệm vụ cân bằng tỷ lệ giới tính trong gia đình. Khi nàng trở về, cùng với một thanh niên hào hoa tuấn tú là anh cu Pi (avatar), thì tôi cũng chia tay Yahoo 360. Nếu coi Yahoo 360 là người tình, thì với tôi đấy chỉ là một cuộc tình ngắn ngủi, nhưng không phải không có ý nghĩa, kể cả những ý nghĩa mà không ngờ sẽ có. Những thứ viết linh tinh ở Yahoo 360 không ngờ một ngày lại có giá trị chứng cứ, liên quan (phần nào) đến hạnh phúc của một con người. Tương thuật chuyến đi ăn cưới ở Nha Trang của tôi ngày nào rất có thể giúp chứng minh một đám cưới là có thật. Lãnh sự quán Mỹ cũng oái ăm. Làm thế nào để chứng minh được một đám cưới thật là có thật? Làm sao để những người xét visa kia tin rằng có một cặp vợ chồng, vì không muốn đi những con đường tắt, vì muốn danh chính ngôn thuận, mà vẫn chịu cảnh xa nhau nửa vòng trái đất, để rồi cái hồ sơ rất chính quy của họ bị bác đi? Người xét visa có chịu trách nhiệm về sự đau khổ của người khác? Sự đau khổ không hẳn chỉ vì vợ chồng tiếp tục cách xa, mà trên hết là vì sự trung thực bị nghi ngờ.

Nói đi cũng nói lại, nếu những người xét visa kia không bị xí gạt nhiều lần vì những hồ sơ giả, nếu không có quá nhiều đám cưới trên giấy chỉ với mục đích di dân sang nước Mỹ thiên đường, thì hồ sơ của bạn tôi có thể đã không bị xét nét bằng một con mắt nghi ngờ. Có lẽ họ, những người gác cổng vào nước Mỹ, đã đối phó với sự lừa dối bằng cách giả định họ đang bị bị lừa, còn người nộp hồ sơ xin nhập cư buộc phải chứng minh rằng họ trung thực. Bạn tôi chỉ là nạn nhân của sự thiếu lòng tin. Bạn tôi chỉ là nạn nhân của hiện trạng xã hội chúng ta, một xã hội đang vận hành trên sự thiếu lòng tin.

Ai đã từng xem trận bán kết Champions League mùa giải vừa rồi giữa Chelsea và Barcelona đều có thế thấy ông trọng tài thồi tồi như thế nào. Nhưng mặc dù thổi tồi đến thế người ta chỉ cho rằng đó là tai nạn chứ không nghĩ rằng ông thiên vị Barca. Bởi vì cái xã hội mà ông thuộc về người ta tin nhau. Và có cơ sở để tin nhau. Còn ông trọng tài Nguyễn Trọng Thư ở ta mới đây đã phải xin tạm nghỉ. Chuyện ông thổi đúng sai xin nhường các nhà chuyên môn, nhưng có thể thấy không ai tin ông Thư cả. Chuyện ông Thư có đáng tin hay không tôi không biết, vì tôi không quen biết ông, nhưng chắc chắn rằng báo chí, khán giả và dư luận không có sẵn một lòng tin để có thể dành cho ông, hay bất cứ trọng tài nào khác. Chúng ta đang không tàng trữ lòng tin.

Thế cho nên, tôi thấy đề thi tuyển sinh đại học môn văn năm nay hay. Nhà báo NVP có những phê phán ở đây. Tôi thấy những phê phán đó hợp lý, tuy nhiên, tôi vẫn nghĩ rằng đề hay. Haytrước hết vì nó khác đề những năm trước, cho thấy đã có sự thay đổi trong tư duy của người ra đề. Hay còn vì nó đã phần nào cho thí sinh cơ hội trình bày suy nghĩ về một trong những vấn đề căn bản của xã hội hiện tại.

Entry này cũng chưa đâu vào đâu hết, mà giờ nghỉ trưa của tôi thì hết rồi. Trên blog của NVP còn có ý kiến về vụ Google. Nhà văn Lý Lan cũng có ý kiến ở đây. Tôi có một comment ngắn về chuyện này ở blog bạn Marcus. Much ado about something.