Về bản dịch Tortilla Flat

Đến giờ này thì Thị trấn Tortilla Flat đã đến tay người đọc (tất nhiên, nếu và chỉ nếu người đọc đã mua, hay bằng cách khác có được, cuốn sách).  Đây là cuốn sách thứ hai, hoặc có thể là thứ ba:), mà tôi tham gia làm trong năm. Một số bạn thắc mắc làm thế nào tôi có thể dịch được hai (hoặc ba) cuốn trong một năm. Thật ra, Em làm ơn làm ơn im đi, được không? dịch xong năm kia, còn Thị trấn Tortilla Flat đúng là hoàn thành trong năm nay, từ khi Phan Việt liên hệ với tôi đề nghị dịch cuốn này cho đến lúc ra sách là sáu tháng, một quãng thời gian kỷ lục nếu biết hiện tại nhiều dịch giả kêu trời vì sách dịch xong hai, ba năm rồi mà chưa được in.

Nếu có gì tôi có thể tự hào thì đó là khả năng làm việc theo đúng kế hoạch. Khác với Raymond Carver, một tác giả tôi theo dõi từ lâu, tôi chưa thực sự biết nhiều về John Steinbeck, ngoại trừ Đồng cỏ nhà trời và Chùm nho phẫn nộ đọc từ xa xưa. Vì vậy, trước khi nhận dịch Tortilla Flat, việc đầu tiên là tôi phải đọc một số tác phẩm của Steinbeck cả trong nguyên bản lẫn bản dịch tiếng Việt. Sau khi đã đọc, thích và đồng ý dịch Tortilla Flat, tôi có bốn tháng để hoàn thành bản dịch. Nguyên bản cuốn này có 180 trang. Tôi nhẩm tính nếu tôi dịch mỗi ngày hai trang, thì trong ba tháng tôi sẽ xong bản dịch thô, trong một tháng còn lại tôi sẽ dành hai mươi ngày cho việc chỉnh sửa, đối chiếu bản tiếng Anh từng dòng một, và mười ngày cuối cùng để hoàn thiện bản dịch. Do có những ngày không làm được trang nào, hoặc có ngày chỉ làm được nửa trang, tôi tăng tốc vào những ngày cuối tuần. Rốt cuộc tôi hoàn thành bản dịch thô trong vòng hai tháng hai mươi ngày. Nhờ vậy, tôi có thêm mười ngày cho vòng hai, tức vòng đối chiếu, sửa chữa từng dòng một.  Xong vòng hai, bản dịch có thể nói xong được 90%. Khi đó, tôi đã phải gửi bản này cho NXB để vẽ bìa, đồng thời, tôi gửi một số chương cho một số bạn bè đọc góp ý.  Mười ngày cuối cùng, tôi chỉ sửa sang bản dịch tiếng Việt, và chỉ tham chiếu lại bản tiếng Anh khi có nghi ngờ. Tôi học cách làm việc này từ Jay Rubin, dịch giả tiếng Anh của Murakami. Tôi gửi bản thảo cho Tịnh Thủy của NXB Trẻ vào 11 h đêm ngày cuối cùng trong thời hạn.

Tôi may mắn đã có những người bạn trả lời câu hỏi và góp ý cho tôi. Một trong những người đọc và góp ý bản dịch là NNT. Chị đã có những nhận xét thẳng thừng về tiếng Việt của tôi, nhất là những chỗ dùng “cái”, “và”,  “mà”, .v.v.., thỉnh thoảng kêu lên "chỗ này đọc hiểu chết liền!" Khi sửa lần chót, tôi đã dùng chức năng tìm kiếm của Word để đặc biệt tầm soát những từ này, cân nhắc xem chỗ nào thực sự cần, chỗ nào có thể bỏ hoặc thay bằng từ khác.  Bên cạnh biên tập viên Tịnh Thủy của NXB Trẻ, chính Phan Việt là người biên tập thứ hai và thực hiện một số chỉnh sửa quan trọng cho bản cuối cùng, nhưng Phan Việt không đứng tên biên tập. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến một số bạn bè khác đã góp ý về tiếng Việt cũng như giải bí cho tôi về tiếng Anh và tiếng… Tây Ban Nha: đó là chị S., bạn Q., bạn BA., anh CĐ. Dịch thuật với tôi là một cuộc chơi và các bạn đã giúp cuộc chơi của tôi được trọn vẹn nhất trong khả năng của tôi.

Với cuốn sách này, tôi đặc biệt thích bìa - tôi nghĩ bìa sách làm rất có chất. Còn có chút gì lo ngại, đó là giá bìa. Tôi nghĩ 95.000 đồng là một giá hơi cao. Tuy nhiên, nếu bạn ở Sài Gòn, bạn có thể đến thẳng NXB Trẻ vào mỗi cuối tuần (chính xác là mỗi thứ bảy) để mua với giá giảm 20%.

Thị trấn Tortilla Flat - Lời giới thiệu của Phan Việt

Cuốn Thị trấn Tortilla Flat của John Steinbeck vừa mới ra mắt trong bộ ba cuốn  mới nhất của tủ sách Cánh cửa mở rộng có hai lời giới thiệu, một của Thomas Fensch và một của Phan Việt. Sau đây là lời giới thiệu của Phan Việt.

Thị trấn Tortilla Flat

John Steinbeck từng nói "Không ai thực sự biết về người khác. Điều tốt nhất mà một người có thể làm là mặc định rằng những người khác cũng giống anh ta".

Nếu đúng như vậy thì khi đọc Thị trấn Tortilla Flat của Steinbeck, bạn phải mặc định rằng, giống như Danny của câu chuyện này, nếu bạn được thừa kế hai cái nhà, bạn sẽ để một căn bốc cháy; với căn còn lại, bạn để ngỏ cho các bạn bè, huynh đệ của bạn tới sống cùng bởi vì họ đã từng chia rượu với bạn, đã cùng bạn ăn cắp gà và bánh mỳ, đã cùng bạn tán tỉnh các cô gái, đã ngủ trong rừng thông, nhặt đồ trên bãi biển, đánh lộn, và vào tù. Dĩ nhiên là cả chó của họ cũng sẽ được đến ở – toàn bộ năm con. Hàng ngày, trong căn nhà chỉ toàn tình huynh đệ ấy, bạn và các huynh đệ của bạn sẽ thức dậy vào buổi trưa, khi mặt trời đã lên cao và rọi qua những tán lá thông vào nhà; và rồi trong lúc bánh xe thế gian tiếp tục lướt qua cái thị trấn nhỏ miền duyên hải California, bạn và các huynh đệ của bạn tiếp tục những cuộc phiêu lưu tình ái, những việc thiện tâm vì những người cùng quẫn, một chút đánh lộn đây đó, thi thoảng cũng tích cóp mua một cái chân nến vàng để dâng Thánh Francis, nhưng quan trọng nhất là tìm cách xoay sở để có thể tới quán lão Torrelli mua một ga-lông rượu mà say sưa.

Đấy là một cuộc sống từ chối gần như tất cả các phép tắc của thế giới hiện đại; thậm chí cả các tiện nghi của nó. Nhưng nếu bạn là một “paisano chân chính” như Danny hay những người bạn của chàng thì bạn sẽ không bao giờ nghi ngờ sự tuyệt vời của cuộc sống này.

Thị trấn Tortilla Flat của John Steinbeck là câu chuyện sinh động về các “Chí Phèo” kiểu Mỹ ở một cái “làng Vũ Đại” kiểu Mỹ. Một câu chuyện sẽ khiến người đọc bật cười nhiều lần vì sự hài hước và thông minh rất “Chí Phèo” của các paisano Mỹ, đồng thời không khỏi ngậm ngùi cho họ. Thị trấn Tortilla Flat đánh dấu sự cảm thông và thấu hiểu tuyệt vời của Steinbeck với người nông dân (và con người nói chung), cũng như những dự cảm của ông về số phận họ trong những vận hành lớn của xã hội và trong cái tổng thể lớn lao, bí ẩn gọi là “đời người”. Đây là một cuốn sách sâu sắc bên dưới cái vỏ giản đơn dễ đánh lừa người đọc – một cuốn sách mà về nhiều mặt còn đáng yêu hơn những tác phẩm kinh điển, đồ sộ của Steinbeck như Chùm nho nổi giận, Phía đông vườn địa đàng.

Tủ sách Cánh cửa mở rộng trân trọng giới thiệu Thị trấn Tortilla Flat qua bản dịch của Lâm Vũ Thao.

Steinbeck trọn bộ

Đây là gần trọn bộ Steinbeck đã được dịch ra tiếng Việt. Tuy nhiên, bộ này không phải của tôi mà của Kim giáo chủ thần thông quảng đại - vua Nobel ở Việt Nam.

Ngoài những cuốn quá quen tên, có một số cuốn khác không nói thì rất khó biết được dịch từ cuốn gì. Chẳng hạn, Tình người chính là Tortilla Flat (như đã nói, cuốn này sắp có bản dịch mới). Chuyến xe định mệnh là The Wayward Bus mà bản dịch sau này của Phạm Viêm Phương là Rời nẻo đường quen. Cái chết của chú ngựa con ắt hẳn là Red Pony. Còn Những ngày tranh đấu, hỏi khổ chủ, khổ chủ chưa tra  ra nhưng tôi đoán là In Doubious Battle (cập nhật: đã xác định là dịch từ The Moon is Down).


Và đây là cái mẻ kho mà Kim giáo chủ còn thiếu:)

Một đá hai chim

Chuyến đi Hà Nội chớp nhoáng này không đủ thời gian để ghé Đinh Lễ Nguyễn Xí. Tuy vậy, vẫn tha được một số cuốn về, nhờ lòng hảo tâm của một số nhân sĩ Hà Nội. Một trong số đó là cuốn  Bách khoa thư những người cứng đầu, kẻ phản kháng, nhà cách mạng do một người rất quen tên dịch. Sách bìa cứng, trình bày đẹp, do Kim Đồng ấn hành.

Lật vài trang, thấy có bài về thánh François xứ Assise. Thánh François đi từ Pháp sang Anh sẽ trở thành thánh Francis, sang tới Tây Ban Nha sẽ trở thành thánh Francisco (San Francisco), trở về bản quán Ý Đại Lợi sẽ thành gì chưa tra ra:). Trong bài về thánh François/Francis/Francisco trong cuốn này, có nhắc đến chi tiết khi còn trẻ François đã đọc "các tiểu thuyết về Arthur, hiệp sĩ Bàn Tròn" và có "ấn tượng mạnh với những phẩm chất của các chiến binh trong truyện ấy".

Ắt đây là lý do mà thánh Francis xuất hiện trong cuốn tiểu thuyết Thị trấn Tortilla Flat của John  Steinbeck, bản dịch tiếng Việt sắp được [  ] phát hành, do một người hơi hơi quen tên khác dịch. Steinbeck lấy cảm hứng và sử dụng motif vua Arthur và các hiệp sĩ bàn tròn để viết Thị trấn Tortilla Flat, cuốn tiểu thuyết viết về các chàng paisano nát rượu (paisano: người mang dòng máu lai giữa Tây Ban Nha, Mexico, người da đỏ và dòng máu da trắng) - các chàng paisano này uống rượu đến mức bác Đàm Hà Phú chắc phải kêu bằng sư phụ:). Cuốn Bách khoa thư... còn nhắc tới chuyện thánh François nói chuyện với chim và khuyên răn chó sói. Chi tiết này cũng được nhắc tới trong Thị trấn Tortilla Flat  - một cuốn tiểu thuyết hết sức hài hước mà chẳng bao lâu nữa bản dịch tiếng Việt sẽ ra mắt:)) Nghe đâu là trong tháng 11.

Chiêu thức này chính là chiêu Nhất tiễn hạ song điêu:)