Dễ chịu

Cảm giác lớn nhất khi bước ra khỏi đêm nhạc Hà Trần hát Đỗ Bảo là dễ chịu. 

Về âm nhạc thì khỏi phải bàn. Chỉ có Hà Trần hát Đỗ Bảo thì mới có thể lôi được một người mệt rũ và buồn ngủ (cùng cái đuôi của mình, cũng mệt rũ và buồn ngủ không kém) ra khỏi nhà vào một đêm giữa tuần. (Nhưng vẫn phải mở ngoặc rằng tối qua Hà Trần hát Bài ca tháng sáu đặc biệt hay.) 

Cảm giác dễ chịu đến từ phần giao tiếp của Hà Trần và Đỗ Bảo. Khi nghe phần lớn ca sĩ Việt Nam khác, tôi hay lẩm bẩm, hát gì thì cứ hát đi, lạy trời đừng có nói! Đêm qua, Hà tự nhiên và tự tin rất nhiều so với hơn chục năm về trước (là lần gần nhất tôi nghe Hà hát live). Tôi thích cách Hà xưng tôi, thay vì xưng tên như đại đa số ca sĩ và như chính Hà trước đây. Buồn cười và dễ thương nhất là khi Hà bảo Đỗ Bảo, sau khi thấy anh cứ lóng nga lóng ngóng, thôi anh về chỗ đánh đàn đi để tôi còn hát. Một câu đùa giữa hai người bạn, không cố ý làm duyên nên rất duyên, đầy trìu mến và tôn trọng, vừa có ý rằng anh đứng đây vướng tôi lắm, vừa có ý chỗ hay nhất của anh là phía sau cây đàn. Đỗ Bảo, lúng túng và bẽn lẽn, đôi khi hơi sa vào giải thích tác phẩm của mình, nhưng toát lên một vẻ tuyệt đối chân thành. Những chia sẻ của anh giống như những chia sẻ cho một nhóm nhỏ bạn thân, chứ không phải cho đông đảo khán giả. 

Hà Trần và Đỗ Bảo đêm qua nhận được những tràng vỗ tay kéo dài, và tôi tin những tràng vỗ tay đó cũng chân thành như chính âm nhạc của hai người.

(Ghi ngắn sau khi nghe Hà Trần hát Đỗ Bảo ở phòng trà We đêm 12/12)

 

Cầm tay mùa hè

Sau khi hai bạn Alpha và Pi ký cam kết nhịn uống sữa trong vòng một tháng, ba mẹ hai bạn lần đầu tiên trong vòng mười năm đi coi một live show ca nhạc lớn: Cầm tay mùa hè, một chương trình từng được coi là rất thành công của Thanh Lam và Uyên Linh.  Đêm biểu diễn tại Sài Gòn lần này,  ngoài khách mời Hà Linh, còn có sự góp mặt của Anh Khoa.

Phần mở màn của Anh Khoa và đồng đội là món khai vị hơi nặng cho đêm diễn:  rất rock và rất bốc. Tất nhiên, tôi không nghe rõ Anh Khoa hát gì, nhưng không sao vì đôi khi với rock chỉ cần tiết tấu, cường độ âm thanh, và sự đam mê của nghệ sĩ là đủ. Điều này thì có vẻ Anh Khoa có thừa.

Uyên Linh xuất hiện với màn song ca cùng Anh Khoa, trong tiếng reo “Uyên Linh - Uyên Linh” rầm rộ. Cô lần lượt hát những bài mà tôi nghe nói từng đưa cô đến thành công tại cuộc thi Vietnam Idol.  Lần ấy, tôi không theo dõi cuộc thi mấy, chỉ nghe lại trên youtube vài bài đình đám của cô.  Liền mấy bài đầu, tôi cứ băn khoăn không rõ âm thanh có vấn đề hay Uyên Linh cầm mic quá xa khiến tôi chỉ có thể nghe cô lõm bõm, rốt rồi tôi mới nhận ra giọng Uyên Linh quá mờ trên sân khấu lớn, nên dù căng tai hết cỡ tôi cũng khó nghe  được một bài trọn vẹn. Có lẽ Uyên Linh thành công hơn khi hát những bài tiếng Anh, hoặc bài có tiết tấu nhanh,  khi nhạc được chơi to và ca sĩ cũng chỉ cần hát to chứ không cần  ngân nga luyến láy. Với những bài cần diễn đạt sự tinh tế, chẳng hạn bài rất hay của Quốc Trung mà tôi không nhớ tên, nghe Uyên Linh hát xong tôi không khỏi tiếc cho bài hát.

Kém tên tuổi hơn Uyên Linh, nhưng chưa cần cất tiếng hát, ca sĩ tên Linh thứ hai trong chương trình - Hà Linh -  đã lập tức mang đến cho khán giả một cảm giác nghẹt thở  ngay khi xuất hiện.  Thành thật mà nói, có rất ít sự khác biệt giữa chiếc váy trình diễn của cô và một chiếc váy ngủ.  Nó ngắn, rất ngắn, mỏng, rất mỏng, và ôm, rất ôm.  Trong ánh sáng lờ mờ của nhà hát, tôi vẫn nhận ra nhiều khán giả đoan chính mặt hồng lên như màu váy của cô. Khi cùng Uyên Linh song ca bài Giận anh, Hà Linh thể hiện sự bức bối của mình (giận mà) bằng cách đi lại cật lực trên sàn diễn. Tuy vậy, những bước chân thịnh nộ của cô không có nhiều điểm chung với tiết tấu bài hát.  Sang bài thứ hai, Bài hát ru cho anh của Dương Thụ, cô hát rất dõng dạc, khiến tôi không khỏi nghĩ thầm nhân vật “anh” trong bài hát sẽ rất khó ngủ, nhất là khi người hát ru cho mình còn ăn mặc thế kia.  Hát xong bài này, cô hỏi không rõ đêm nhạc có được vinh dự đón tiếp nhạc sĩ Dương Thụ không. Từ hàng ghế đầu, nhạc sĩ Huy Tuấn trỏ tay ra sau; bên cạnh, đạo diễn Quang Dũng trỏ tay sang phải; ngồi ngay sau Dương Thụ, tôi trỏ tay vào lưng ông, nhờ đó, Hà Linh nhìn thấy Dương Thụ.  Hẳn cô không chuẩn bị cho sự có mặt của tác giả bài hát, vì nếu chuẩn bị, chắc cô sẽ không ngập ngừng nói những câu dông dài và có những hạn chế  hết sức nhất định về mặt ý nghĩa.  Trong lúc cô “tâm sự”, tôi nhìn quanh, và biết rằng tôi không phải là người duy nhất cười khùng khục.  Để cho công bằng, tôi cho rằng cô không hề kém Uyên Linh trong việc làm hỏng một ca khúc khác cũng rất hay (mà tôi cũng không nhớ tên) do Quốc Trung đệm đàn.


Lời hứa về một đêm nhạc chất lượng của Quốc Trung ở đầu buổi diễn có lẽ chỉ thực sự thành hiện thực kể từ khi Thanh Lam bước ra sân khấu.  Nền nã, chừng mực, điềm đạm, xinh đẹp, đàn bà, và đầy nội lực (hơi nhiều tính từ), Thanh Lam như làm một cuộc trở về ngoạn mục và mãn nhĩ  sau những tháng ngày đi hoang.  Với tuyệt chiêu lắc cổ tay (không phải như trong môn bóng bàn, mà vì Thanh Lam đeo một nhạc cụ ở cổ tay, vừa lắc vừa hát), Thanh Lam mau chóng khiến khán giả lặng người với Lời tôi ru, một bài trong đĩa xuất sắc nhất của cô - Mây trắng bay về.   Hầu hết những bài cô hát sau đó cũng từ đĩa này.  Sau hơn mười năm, rốt cuộc đĩa Mây trắng bay về cũng có được một live show muộn màng nhưng xứng đáng.

Trong chương trình này, Thanh Lam gần như không trình bày cái mới (trừ Tiến thoái lưỡng nan của Trịnh Công Sơn, mà bản phối của Quốc Trung quá hay và Thanh Lam đã hát quá tình cảm), chỉ trình bày những cái cũ tưởng đã mất nay lại trở về.  Trở về trên đỉnh cao.  Chỉ có Thanh Lam mới khiến khán giả vỗ tay kéo dài khi cô mới hát có một câu (bài Một thoáng Tây Hồ). Chỉ có Thanh Lam mới có khả năng đưa khán giả từ cao trào này sang cao trào khác,  và chỉ có Thanh Lam mới quát liên tục hàng chục chữ “núi” mà người ta vẫn biết là cô hát, chứ không phải hét (bài Hồ trên núi).  Khi Thanh Lam hát, thỉnh thoảng tôi nhìn Quốc Trung, và thoáng thấy trên mặt anh vẻ mãn nguyện. Còn Thanh Lam, mỗi khi hát xong, lại chìa cánh tay về hướng Quốc Trung như muốn nói rằng đây mới chính là người mang lại thành công cho từng ca khúc cô trình bày.  Có một cái gì đó thật là đẹp.

Có thể nói gì sau live show này?  Thứ nhất, sự tái hợp của Quốc Trung với Thanh Lam, ít ra về mặt âm nhạc, chỉ mang lại điều tốt cho…âm nhạc, mà khán giả là người có lợi. Thứ hai, khoảng cách giữa Thanh Lam và các ca sĩ đàn em trong buổi diễn là diệu vợi.  Thứ ba, tôi chỉ cảm thấy không có lỗi với hai bạn Alpha và Pi sau phần trình bày của Thanh Lam!

Mềm mại quá mềm mại không chịu nổi

1. Nhạc vàng đúng là thuốc độc.

Sáng nay, trên đường đi làm, nghe đĩa nhạc mới của Duy Quang. Chao ôi, cái giọng mềm mại, dịu dàng đấy làm người nghe lòng cũng cành biếc run run chân ý nhi. Sáng, không tập thể dục, người ngợm cứng đơ xương khớp răng rắc, vậy mà nghe giọng hát này người chợt mềm oặt như bún. Chợt thấy một cô gái thất thểu đi ngược chiều dắt chiếc xe máy hẳn là bể bánh mà lòng cảm thương chi lạ. Đúng là thứ âm nhạc này làm băng hoại một tâm hồn trong trắng ngây thơ. Thảo nào ngày xưa các anh nghe Thanh Thúy, Mai Lệ Huyền ảo não sầu bi phải thua tan tác trước các anh nghe nhạc đỏ hừng hực khí thế chiến đấu.

2. Miên man thế nào lại nhớ về thơ chính mình thời mười chín, hai mươi tuổi, cái thời trong sáng và mộng mơ. Mười chín tuổi – ai mà không trong sáng và mộng mơ? Thơ thời ấy nhờ vậy cũng mềm mại, vần điệu nhịp nhàng, và đảm bảo không có quần đùi hay bao cao su.

Chép lại một bài làm chứng dưới đây. Bài tên là Ngọc Lan, ai cùng tên thì tặng luôn nhe:)

NGỌC LAN

Giá trời không mưa vào những buổi chiều

Và chiều ấy không phải chiều tháng sáu

Sẽ không hương ngọc lan về đậu

Có nghĩa là anh không quắt quay

Vó ngựa nào chở tình yêu qua tay

Cỏ chân trời ủ mờ sương khói

Nẻo hạnh phúc dòng chân em có mỏi

Vai anh đâu sóng chòng chành

Lá không còn xanh nữa dưới chân mình

Thương buổi hồng hoang nhạt nhòa gió cuốn

Kỷ niệm ôm anh bồng bềnh xuôi ngược

Mặc nỗi buồn phố xá đún đùn ra

Có những ngày buồn đi mãi không qua

Anh hớp mặt trời để thắp những chiều mưa tháng sáu

Đom đóm lập lòe những đêm trăng náu

Khi ngọc lan thơm như tình ta.

13/7/94

Dấu chấm than

1. Mảnh đất lắm người nhiều ma của Nguyễn Khắc Trường là một trong ba tiếu thuyết đoạt giải Hội nhà văn 1991. Hai cuốn kia là Bến không chồng của Dương Hướng và Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh. Hai cuốn sau tôi đọc từ lâu, Nỗi buồn chiến tranh còn đọc những mấy lần. Riêng Mảnh đất lắm người nhiều ma không hiểu vì sao tôi chưa đọc. Cho đến ngày hôm qua.

Tôi mua cuốn này nhân dịp Fahasa bán sách giảm giá. Cuốn này có giá chỉ 15.000 đồng, quá rẻ cho một cuốn sách từng đoạt giải và được nhiều người nói tới. Hôm qua thứ bảy ở nhà, nhân dịp hai bạn Alpha và Pi đã đi ngủ trưa, tôi bắt đầu lôi Mảnh đất lắm người nhiều ma ra đọc. Sau ba trang, tôi gấp sách lại. Tôi biết rằng tôi không thể đọc tiếp được nữa. Lý do rất đơn giản: có quá nhiều dầu chấm than. Tôi không chịu đựng được những dấu chấm than. Chúng như những cái gai đâm vào mắt tôi, đọc tiếp thế nào tôi cũng chảy nước mắt (sinh lý, không phải tâm lý). Tôi không thích cái thể loại văn bày tỏ quá nhiều xúc cảm trong đó. Tôi thích những giọng văn bình thản, thậm chí hơi lạnh, nơi cảm xúc bị truất khỏi bề mặt câu chữ. Ví dụ gần đây nhất mà tôi thấy là Ở lưng chừng thời gian của David Bergen, một cuốn tiều thuyết xuất sắc về những ảm ảnh hậu chiến. Cảm xúc ở đây không nhất thiết được thể hiện bằng những dấu chấm than.

Nếu có một nhà xuất bản nào đó biên tập lại Mảnh đất lắm người nhiều ma, bỏ tất cả hoặc đại đa số dấu chấm than trong đó, có khi tôi sẽ cố đọc lại. Vì công bằng mà nói, không ai đánh giá một cuốn sách sau ba trang cả. Ít ra thì cũng mất…mười trang chứ!

2. Không rõ vì lý do nào, một bài hát của Phạm Duy lọt vào chiếc ipod của tôi. Đó là bài Nắng chiều rực rỡ, Tuấn Ngọc hát. Vì cái câu “Thế kỷ này đang trong nắng ban chiều” cứ loanh quanh trong đầu tôi nên tôi chợt muốn nghe lại Phạm Duy.

Lâu lắm rồi tôi không nghe Phạm Duy. Hồi nhạc Phạm Duy chính thức được lưu hành trở lại, tôi mua album Ngày trở về do Phương Nam sản xuất. Ấn tượng duy nhất của tôi đối với album đó là các ca sĩ thuộc loại giỏi đương thời như Thanh Lam, Mỹ Linh, Quang Dũng đã có công biến các bài hát tinh tế của Phạm Duy thành những ca khúc vô hồn. Họ không bao giờ cảm nhận được cái không khí nhạc Phạm Duy đủ để chuyển tải những tình cảm trong đó.

Tôi nghe nói Đức Tuấn hát Phạm Duy hay nên mua thử một album của anh này, cho dù tôi không tin tưởng anh này lắm, một giọng hát lúc nào cũng quá điệu đà đâm ra đơn đớt. Những khuyết điểm đó được thể hiện trọn vẹn khi anh hát Phạm Duy. Cái tật to nhất của anh là cái tật điệu, cho nên “miệng cười” thì anh hát thành “miện cười”, “giang hà” thành “gian hà”, “yêu nhau” thành “yêu nhâu” và “máu sông Hồng đỏ vì chờ mong” thành “mấu sông Hồng đỏ vì chờ mông”. Nghe anh hát, có cảm giác anh chú ý đến nhan sắc, cử chỉ điệu bộ của chính mình hơn là nội dung bài hát (cho dù anh hát trong phòng thu). Vì thế, khi hát Tiếng sáo Thiên Thai chẳng hạn, anh vừa mở miệng “Xuân tươi…”, thì lập tức ta có ngay cảm giác ôi thôi, cả một mùa xuân đã héo khô. Điểm sáng nhất trong album này, theo tôi là bài Vợ chồng quê, Đức Tuấn song ca cùng một cô ca sĩ tên là Ngọc Tuyền. Tôi chưa nghe tên cô này bao giờ, nhưng giọng cô trong trẻo và cao. Cô hát ra chất gái quê, vớt vát phần nào cho cái nhà quê tóc gôm bóng mượt của Đức Tuấn.

Công bằng mà nói, Đức Tuấn hát Phạm Duy vẫn đỡ hơn Thanh Lam hay Mỹ Linh. Mỹ Linh hát “tôi yêu tiếng nước tôi, từ khi mới ra đời” có thể nhận thấy ngay cô chẳng “yêu tiếng nước tôi” gì cả, còn Đức Tuấn hát cũng câu đó, vẫn cảm nhận được anh có “yêu tiếng nước tôi” chút chút. Nhưng nhìn chung, nghe Đức Tuấn hát Phạm Duy, cảm giác cũng không khác đọc văn quá nhiều dấu chấm than là mấy.

------------

Bài này thì không liên quan đến dấu chấm than, nhưng cũng có liên quan đến nghe nhạc. Lôi lên cho các bác ném đá luôn thể:)

Người lạ trong người quen

Hãy nói cho tôi biết anh nghe nhạc gì, tôi sẽ bảo anh là người như thế nào. Nếu đúng như thế thì mình là người tả pí lù, vì mình nghe nhạc tả pí lù. Hôm nay thì đang nghe Bằng Kiều. Mình vẫn nghĩ rằng trong khoảng 15 năm qua, Bằng Kiều cùng với Tùng Dương là hai giọng ca nam có chất nhất (tính ca sĩ pop thôi nên trừ Trọng Tấn, Đăng Dương ra). Thế cho nên chủ nhật vừa rồi lang thang tình cờ thấy đĩa Hoài cảm của Bằng Kiều do Thúy Nga sản xuất bèn tóm lấy. Nghe công nhận không phí tiền.

Đĩa này của Bằng Kiều có 12 bài, chủ yếu toàn những bài thập niên năm mươi, sáu mươi của Phạm Đình Chương, Văn Phụng, Cung Tiến, Phạm Duy, Vũ Thành An, Ngô Thụy Miên và đặc biệt là Trịnh Công Sơn. Tại sao đặc biệt sẽ nói ở đằng sau. Nghe Bằng Kiều rất sướng. Anh có thể hát những nốt rất cao mà giọng vẫn nuột nà, không có vẻ gắng hơi cố sức nhướn mày gân cổ hay kiễng chân gì, do đó ta không có cảm giác đau bụng hay xót xa như khi nghe một số ca sĩ khác. Ca sĩ loại karaoke xèng xèng (loại này nhan nhản) nếu hát theo Bằng Kiều có khi đứt thanh quản từ lúc mở miệng. Nghe anh hát Tôi đi giữa hoàng hôn của Văn Phụng hay Chiếc lá cuối cùng của Tuấn Khanh trong đĩa này thì thôi rồi Lượm ơi. Hình như anh đặc biệt thích hợp với thể loại nhạc trữ tình cũ kỹ và hơi sến này. Nghe anh tung tẩy trong đĩa này thấy thích hơn hẳn so với thời anh hát cái gì mà ngoảnh bên này ngoảnh bên kia của Bảo Chấn. Chính ra bên cạnh việc có những ca sĩ tìm tòi cái mới kiểu như Tùng Dương, Thanh Lam hay Trần Thu Hà, cũng cần có những ca sĩ khai thác lại những cái xưa xưa, lâu lâu hoài cổ đặc biệt những lúc chiều mưa và trời mau tối (như hôm nay) nghe cho nó phê. Lâu nay đám ca sĩ choai choai cũng đua nhau ra đĩa nhạc xưa. Mỗi tội nghe nhạt phèo.

Hay nhất trong đĩa này phải kể đến ba bài của Trịnh Công Sơn: Như cánh vạc bay, Em đi bỏ mặc con đường và đặc biệt là Chiếc lá thu phai. Không phải nhạc Trịnh Công Sơn hay, mà Bằng Kiều hát nhạc Trịnh rất hay. Hay ở chỗ hát mất cả chất Trịnh. Nghe anh hát mấy bài này, không ai còn nghĩ đó là nhạc Trịnh cả. Nhạc Trịnh thật ra nên gọi là lời Trịnh thì đúng hơn, chứ nhạc thì phẳng lặng đều đều như kinh Phật. Nhạc Trịnh mà bỏ lời ra, đem đi hòa tấu chẳng hạn, thì chẳng khác gì gái đẹp bị lóc hết thịt da, còn mỗi bộ xương khô. Hai ca sĩ được (người đời) cho là hát nhạc Trịnh hay nhất, Khánh Ly và Hồng Nhung, cũng là hai ca sĩ hát ra chất Trịnh nhất. Nghĩa là tròn vành rõ chữ, nghe câu đầu đã biết câu cuối hát thế nào, không có tính bất ngờ. (Thơ hay ở chỗ bất ngờ – người hay ở chỗ đêm mơ xuất tình – ref Bàn Tải Cân). Nghe Hồng Nhung hát Tôi ru em ngủ trong đĩa Như cánh vạc bay chẳng hạn, có thể hình dung cô chu mỏ nhả từng chữ Tôi ru em ngủ một sớm mùa đông tôi ra ngoài ruộng đồng hỏi thăm cành lúa mới. Nghe một câu là biết cô chu mỏ đến hết bài như thế nào. (Sorry Hồng Nhung, thật ra thì mình khá thích cô, như Khu vườn yên tĩnh chẳng hạn. Ở đây mình chả nói xấu gì cô. Thật tình khi nghe Tôi ru em ngủ mình hình dung ra đúng y như thế.)

Bằng Kiều thì khác. Khi anh hát nhạc Trịnh, anh mang lại cho nhạc Trịnh những cảm xúc mới mẻ, biến báo, khó lường trước, như đấy không phải là nhạc Trịnh vậy. Hay nhất trong ba bài chắc phải là Chiếc lá thu phai. Nghe anh hát tới “mười năm tắm gội”, chợt thấy hoàn toàn nhẹ nhõm, cảm giác y như mười năm không tắm hôm nay bỗng dưng được nhảy xuống suối gột sạch bụi trần.

Nghe Bằng Kiều hát nhạc xưa vì thế đâm ra có cảm giác như tìm thấy người lạ trong người quen.