Văn Cao nói về thơ

Ngoài việc viết bài hát, làm thơ, vẽ, Văn Cao còn viết tiểu luận về thơ. Mấy dòng dưới đây trích trong bài Mấy ý nghĩ về thơ, tôi lưu giữ lâu nay trong sổ tay, không nhớ bản gốc đăng ở đâu.

"Chúng ta đọc một nhà thơ như đi theo một dòng sông. Dù bắt đầu từ khúc nào, dù ghé vào bến nào, chúng ta đều phải nghĩ là ngược lên nguồn thì đường dài lắm, mà xuôi ra biển thì biển còn xa. Hai điểm đầu và cuối đó đều thấy vô cùng. Ai muốn khám phá xem con đường ngược và đường xuôi như thế nào còn có thể tiếp tục nhau khai thác được nhiều. Cuộc đời và Nghệ thuật của nhà thơ phải là những dòng sông lớn càng trôi càng thay đổi, càng trôi càng mở rộng . Mỗi chữ mỗi câu, mỗi bài thơ mở ra cái quãng ngược, quãng xuôi, những cái không nói tới mà người đọc càng tìm thấy mãi. Sự thất bại thường gặp trong bài thơ là sự khép lại : khép tất cả sự muốn nghĩ và muốn nói. Người ta đã đánh giá sai lầm về trí tuệ của đại chúng. Tôi nghĩ rằng trí tuệ ấy, sẽ phong phú bởi vì nó dần dần được tập trung hết kho tàng của dĩ vãng (trong đó có phần trí tuệ của nhà thơ).

Có người nói thẳng tới cái vô cùng tận của trời xanh, có người nói cái vô cùng tận của trời xanh qua cái rộng của biển, cũng có người thấy trời xanh vô cùng tận trong bát nước và cũng có người chỉ nói tới một giọt ánh sáng để tìm thấy cái vô cùng tận của trời xanh . Có người phải tìm con đường lớn mới thấy dấu xe mà có người tìm thấy dấu xe trong một hạt bụi. Đấy là những khác nhau giữa những nhà thơ. Sao nghệ thuật không biết tìm ở đấy sự phong phú ? Sao người làm thơ không biết tìm riêng lấy một cách thể hiện ?"

(Mấy ý nghĩ về thơ - Văn Cao)

Gửi VB - Phan Thị Vàng Anh

 

Khi người ta trẻ, ý là khi tôi còn trẻ, tôi thấy bạn bè mình ai cũng đọc truyện ngắn Phan Thị Vàng Anh. Vàng Anh là tác giả ngôi sao đối với giới trẻ đầu những năm 90. Bọn sinh viên chúng tôi hồi ấy thấy mình đâu đó trong những truyện của chị, mê cái không khí lành lạnh, kiểu nói năng của các nhân vật trong truyện chị, thậm chí có những kẻ còn quy ước khi viết thiệp không viết những lời chúc bởi “chúng chẳng bao giờ trở thành sự thật” như quan niệm một nhân vật của chị. Rồi chị lảng đi đâu đó, đám độc giả của chị ra trường đi làm, chẳng mấy khi sờ tới sách vở. Rồi một ngày tự nhiên thấy Phan Thị Vàng Anh xuất hiện với tư cách nhà thơ. Thơ chị cũng không giống thơ ai, mà đám độc giả ngày xưa sau những vấp ngã đầu đời lại một lần nữa thấy chị như viết cho mình, những là “Quờ tay tìm viên thuốc/ Ba năm rồi không sợ đụng nhầm tay ai” và “Chúng ta là bánh mì và chả lụa/ bán riêng và ăn chung”, và nhất là “giờ nằm yên và ngửa cổ/ cho đầu thõng xuống cạnh giường/ đề phòng nước mắt có chảy/ chầm chậm ngược dòng mà tuôn.”

Rồi chị cũng chẳng làm thơ nữa.

Gửi VB, in 2006, 51 trang, giá bìa 15.000 đồng, bằng giá một ổ bánh mì chả lụa. 

Bài thơ về con mực

Tất cả đều phải vui, không ai được buồn 
Tất cả đều tự hào, không ai nên phiền toái
Tất cả mưa rơi, tất cả nắng cháy
Sau tất cả, chỉ còn tất cả thôi 

Còn xó xỉnh nào cho em và tôi
Nói bậy, chửi thề, cười mỉa và hôn nhau bất chấp những tiếng ồn 
Ngày hôm qua cổng thành đã sập
Đàn bò bất chấp luật giao thông tràn ra lòng đường
Kỳ lạ thay mắt nhìn cùng một hướng

Em rên khẽ, trong đáy ly bia mắt em sáng rực
Con mực ống ngày mai lên bìa trang nhất
Sự man rợ không phải là ảo tưởng
Cái nóng điên rồ không giết nổi tiếng karaoke
Tất cả đồng lòng nhấn còi xe.

Ly ca - Đỗ Doãn Phương

- Chiếc ô tô đâm anh?

- Không, là anh truyền nỗi buồn han gỉ cho nó

- Lưỡi dao đâm anh?

- Không, là anh ứa máu độc lên nó

Anh cần một cái gì mạnh nữa

Để hất anh ra khỏi đời em.

—-

Đây là bài Ly ca 1, bài đầu tiên trong tập Ly ca của Đỗ Doãn Phương. Ấn tượng với mấy dòng trên khiến tôi mua tập thơ. Nhưng hóa đây là trường hợp vì một cái lúm đồng tiền mà cưới nguyên một người đàn bà. Những bài còn lại trong tập chất lượng không tương xứng. Rườm rà, lắm lời, đàn ông thất tình gì mà lải nhải mấy chục bài, còn quá Vũ Thành An. Dù sao, đây vẫn là một ấn phẩm xinh xắn, tiện cho các đôi làm quà chia tay nhau.

Tôi sống thường trực bằng hình ảnh

Trong các giọng thơ trẻ hiện giờ, Huy Bảo là giọng thơ mang lại cho tôi nhiều ngạc nhiên và thích thú nhất. Tất nhiên tôi không đọc hết các bạn khác, mà có bỏ lỡ vài giọng cũng không sao. Có duyên thì sẽ gặp. Bảo đã in một tập thơ, đã đăng đây đó trên vài tờ báo, tạp chí, nhưng chắc chưa nhiều người đọc thơ Bảo. Tôi cũng không biết còn nhiều người đọc thơ không. Nhưng nếu ai còn đọc thơ, thì nên vào trang On the road trên Facebook để đọc thơ Huy Bảo.

Thơ Bảo luôn giàu hình ảnh và tràn ngập những liên tưởng kỳ lạ, không hiểu Bảo lấy đâu ra những hình ảnh và liên tưởng đó. Có thể nhận ra một vài hình ảnh đến từ văn học, các bức tranh, ví dụ khi Bảo nhắc tới Thợ Mũ ngày mai hắn mơ được làm Thợ Mũ /em đẽo cho hắn một đồng xu mới toanh thì ta có thể nhận ra Thợ Mũ trong Alice ở xứ sở diệu kỳ; hoặc khi Bảo viết Ai cũng có thể rời đi bằng cửa sổ / sau khi đã để lại thư tuyệt mệnh và minh họa bằng bức tranh Leaving by the Window của Bryan Charnley, ta biết bức tranh hẳn đã tạo cảm hứng cho bài thơ của Bảo.

Tuy nhiên, phần lớn hình ảnh trong thơ Bảo tươi mới, nhiều bất ngờ, và không rõ Bảo lấy những hình ảnh đó từ đâu ra. Tuần nào cũng thấy Bảo post một bài thơ mới mà có thể nói là mỗi lần đến chàng nhà thơ của chúng ta cũng mang theo những điều mới lạ. Chất thi sĩ của Bảo thật đáng ghen tị.

Một con trăn

tưởng dây ống bơm nước

là đồng loại

ước gì biết được

chiều nay

ai đã bị cắt lưỡi

thứ ba hái mặt trăng

thứ tư tuyệt thực

nhưng em không tin

cái quan tài bằng gỗ chà là

sẽ gặp tai nạn

trên đường đến thế giới bên kia sao

(Buổi chiều không đến)

Trong bài này, từ chỗ một con trăn/ tưởng dây ống bơm nước/ là đồng loại thì bình thường (mặc dù người bình thường hiếm ai tự dưng nghĩ tới trăn!), nhưng từ đó chuyển sang ba câu thơ kế hoàn toàn bất ngờ. Vì sao đang nói tới con trăn lại sang ước gì biết được/chiều nay/ ai đã bị cắt lưỡi. Bất ngờ, nhưng không khiên cưỡng, tác giả quán xuyến được mạch thơ bằng cái nhịp nội tại của mình; có một mạch ngầm nào đó trong tác giả đã dẫn thơ đi như vậy. Ấy chính là phẩm chất của thi sĩ. Tương tự, ở khổ kế tiếp, thứ ba hái mặt trăng (bất khả nhưng không bất ngờ), thứ tư tuyệt thực (không bất khả, cũng chưa bất ngờ, mặc dù người đọc thắc mắc, vì sao lại tuyệt thực, vì thứ ba hái mặt trăng ăn no nê rồi chăng?), thì chuyện em không tin/ cái quan tài bằng gỗ chà là/ sẽ gặp tai nạn/ trên đường đến thế giới bên kia sao lại hoàn toàn bất ngờ.

Đây là một bài khác của Bảo mà tôi thích. Thật ra tôi thích nhiều bài của Bảo, trừ những bài tỏ ra triết lý hoặc khi Bảo làm thơ có vần - những bài ấy thì dở tệ.

- Dự báo thời tiết -

Dự báo nói hôm nay trời rất đẹp

để ra bãi cỏ

nhắm mắt

mơ một cơn ác mộng

sau buổi chiều ấy anh đã học

mỗi ngày một kiểu gấp áo khoác khác

mỗi ngày một kiểu viết thư tay

mỗi ngày một kiểu châm thuốc lá

đến nhà thờ bằng lối đi bí mật

và thì thầm không gì vào cái giếng

hôm qua họ rào công viên lại

vậy anh còn biết phải đi đâu giữa lộn xộn tháng mười

yêu một bài thơ khác một con đường

một người đàn bà không mang khuôn mặt

một cơn mưa lạ một tên du đãng

một gã tử tù bị hành quyết trong đêm

một bưu kiện trước nhà một lời ca dở tệ

một gánh hát rong một bảng tên đường

dự báo nói hôm nay trời đẹp

để bung dù khi nhảy khỏi ban công

để nói hẹn gặp lại trước sân ga

trong men rượu

giữa ngã tư

hay bắt đầu cuộc bạo loạn dài ngày nơi trí óc

Cha xứ sắp nói một điều ai cũng biết

rằng Chúa sẽ yêu tất thảy các con

hôm qua anh là cái chong chóng ở quảng trường

ngày mai anh là ngọn đèn là bê tông là dây cáp

là khói từ đoàn tàu là dấu chân kẻ trộm

là bọt dưới đáy ly là vết sẹo tình cờ

ngày mai anh nhảy như chưa bao giờ nhảy

rơi khỏi thành phố này như chưa bao giờ rơi

hôm qua họ rào công viên lại

vậy anh còn biết đi đâu giữa lộn xộn tháng mười

khi em đã về đến nhà và thay một đôi giày khác

sau buổi chiều buồn trên bãi cỏ của chúng ta.

Khổ đầu tiên tuyệt đẹp chẳng khác một cú nhảy xan-tô gần hoàn hảo, tức một cú xan-tô sém gãy cổ, nhưng không gãy cổ, một cú nhảy vẫn thành công, nhưng là một cú nhảy chênh vênh giữa điểm 10 và điểm liệt; chính vì thế mà nó đẹp. Tất nhiên, sau những trời đẹp, bãi cỏ, nhắm mắt, thì mơ một cơn ác mộng là một bất ngờ, nhưng bất ngờ hợp lý, bởi mơ bất cứ thứ gì khác đều có thể rơi ngay vào địa hạt của sáo hoặc sến.

Hoặc hai đoạn này:

một người đàn bà không mang khuôn mặt

một cơn mưa lạ một tên du đãng

một gã tử tù bị hành quyết trong đêm

một bưu kiện trước nhà một lời ca dở tệ

một gánh hát rong một bảng tên đường

ngày mai anh là ngọn đèn là bê tông là dây cáp

là khói từ đoàn tàu là dấu chân kẻ trộm

là bọt dưới đáy ly là vết sẹo tình cờ

Hãy chú ý cách Bảo liệt kê các sự vật liền kề nhau nhưng rất ít mối liên hệ với nhau. Vì sao cơn mưa lạ lại cạnh tên du đãng? Vì sao khói từ đoàn tàu kế bên dấu chân kẻ trộm? Và trên hết, vì sao anh lại là những thứ ấy? Bảo không tìm cách hợp lý hóa các câu thơ của mình. Bảo rất nhà thơ ở chỗ không duy lý. Tuy vậy, mọi thứ đặt trong tổng thể vẫn rất mực hài hòa.

Tôi sống thường trực bằng hình ảnh là một câu thơ của Thanh Tâm Tuyền. Khác với nhiều cây bút trẻ khác, gần như không thấy dấu vết của Thanh Tâm Tuyền, Trần Dần hay các nhà thơ tiền bối cây đa cây đề khác trong thơ Bảo. Tuy vậy, rõ ràng Bảo cũng là một người sống thường trực bằng hình ảnh.

Bài viết ngắn này chẳng phải để phân tích hay phê bình thơ Huy Bảo. Rảnh thì tôi viết một chút để nói rằng tôi tìm đã tìm được thêm một nhà thơ yêu thích của mình. Quan trọng là nhà thơ còn rất trẻ và vẫn đều đều viết thơ mới gần như hằng tuần.

chuyện của mùa hè thường là

khi đóng cửa lại và nhìn lên trời

họ mãi mãi tự hỏi

tại sao lũ mèo không sống ở đó

để quên đi anh

em nói thiên đường còn xa hơn như thế nữa

anh nói

sống như một sợi dây giày là quá đỗi gian nan

(Bí mật của mấy tờ lịch)

Nhìn lên trời và thắc mắc vì sao mèo không sống trên đó thì chỉ có thể là nhà thơ hoặc kẻ điên. Hoặc cả hai.

Đọc một bài thơ

Tôi có một thằng em. Tôi không nói tên nó đâu nhưng nó làm thầy giáo mà lại khổ, khổ thật hay khổ vờ không chắc, nhưng cứ tạm gọi nó là giáo khổ. Giáo khổ thỉnh thoảng hỏi những câu làm tôi đớ người ra. Nhiều hôm đang bận bỏ mẹ nó nhắn tin, anh ơi câu này, đoạn này hiểu thế nào, dịch thế nào. Tôi nhòm vào thấy một đoạn tiếng Anh rất hard core, nó không hiểu được thì tôi cũng chả hiểu, hoặc muốn hiểu phải bỏ thời gian nghiên cứu, tâm tư, mà tất nhiên ấy là việc bọn tư bản không thích.

Nhưng hôm nay, giữa lúc tôi đang xì chét, nó nhắn cho tôi một khổ thơ, anh ơi đoạn này hiểu thế nào. Đoạn ấy như sau:

Long I lingered in the bud,

Doubting of the season

Winter’s cold had chilled my blood— I was ripe for treason

Cậu ấy đang bí chỗ I was ripe for treason – tôi đang chín muồi cho sự phản bội, thế là thế nào. Cố nhiên tôi cũng chả hiểu gì. Nhưng tò mò, tôi bảo gửi tôi nguyên bài xem:

Trust me spring is very near

All the buds are swelling

All the glory of the year

In those buds is dwelling

What the open buds reveal

Tells us—life is flowing;

What the buds, still shut, conceal,

We shall end in knowing.

Long I lingered in the bud,

Doubting of the season

Winter’s cold had chilled my blood— I was ripe for treason.

Now no more I doubt or wait

All my fears are vanished,

Summer’s coming dear, though late,

Fogs and frosts are banished.

Đó là một bài thơ của James Clerk Maxwell, một nhà vật lý hay toán học gì đấy.

Tôi đọc bài thơ năm, bảy lần, rồi nhắn cho cậu giáo khổ:

Anh hiểu đây như là một bài thơ ca ngợi bí mật của sự sống. Key words nằm ở đoạn 2, những chồi non bung ra thì cho ta biết cuộc sống đang sinh sôi, nhưng những chồi chưa bung che giấu những gì thì phải đến tận cùng ta mới biết. “End in knowing” có thể là tận cùng mới biết, mà cũng có thể biết là hết, là không còn bí mật nữa. Do vậy sang đoạn ba mới có đoạn lưu luyến với chồi non, ngờ vực thay đổi của mùa, của thời gian. “Ripe for treason” chắc hẳn là mong muốn chống lại quy luật của thời gian, vì nếu thời gian cứ trôi đi thì chồi sẽ bung ra, không còn bí mật gì nữa. Ở đoạn kết, mùa hè tới, thì không còn gì nữa rồi, bung bét cả. Kết luận: Đời chỉ đẹp khi còn bí mật, cũng như tình chỉ đẹp khi còn dang dở.

Tất nhiên đấy là cách hiểu của tôi. Mỗi tác phẩm lớn đều mở đường cho nhiều cách hiểu khác nhau.

Hiểu được bài thơ, tôi cảm thấy khoan khoái chi lạ, nên đã toan dịch. Cậu giáo khổ đẩy đưa, anh dịch đi, em trợ hứng anh bằng chai vang. Tôi gõ luôn. Bản dịch đầu tiên như sau:

Hãy tin anh, xuân đang đến

Bao chồi non đang căng tràn

Bao vinh quang năm tháng ấy

Trú trong chồi đợi mùa sang

Chồi nào mở bung hé lộ

Ta hay cuộc sống tuôn trào

Chồi nào hãy còn khép kín

Giấu điều chi biết đâu nào.

Anh lưu luyến trong chồi ấy

Có chuyển mùa hay là không

Giá băng khiến anh dễ chịu

Chẳng đành bỏ lại mùa đông

Giờ đây hết nghi, chẳng đợi

Mọi sợ hãi đều biến tan

Em ạ, hè sang, dẫu muộn

Giá sương tuyệt chẳng mơ màng.

Tạm xong, nhưng chưa hài lòng, bởi hai câu cuối khổ ba, thoát ý quá và trở thành diễn dịch của tôi rõ quá. Ăn trưa xong, tôi sửa lại. Có tí cơm trong bụng nó khác:

Hãy tin anh, xuân đang đến

Bao chồi non đang căng tràn

Bao huy hoàng năm tháng ấy

Trú trong chồi đợi mùa sang

Chồi nào mở bung hé lộ

Ta hay cuộc sống tuôn trào

Chồi nào hãy còn khép kín

Tận cùng mới tỏ ra sao

Anh lưu luyến trong chồi ấy

Nghi ngại chuyển mùa hay không

Giá băng khiến anh êm ái

Đã nuôi bội phản trong lòng

Giờ đây hết nghi, chẳng đợi

Mọi sợ hãi đều biến tan

Em ạ, hè sang, dẫu muộn

Giá sương tuyệt chẳng mơ màng.

Lần này, thì tôi hài lòng vì hai câu cuối khổ ba bám sát được nguyên tác hơn, mà vẫn giữ nguyên sự khó hiểu của nó.

Chẳng có bản dịch nào hoàn hảo, huống hồ một bản dịch chơi. Nhưng trò chơi hôm nay khiến tôi cực kỳ khoan khoái.

Tree

Tree

You came, lighted a match

Then left, a bush fire

There was nothing that I could do to control damages

I wished I was a rock

That turned red, black, but survived

But I was only a tree.

Buổi tối với Charles Simic (II)

Một thế kỷ những đám mây quần tụ. Những chuyến tàu ma đến và đi. Biển sâu thẳm hơn, mênh mông hơn. Con vẹt trong chiếc lồng tre nói nhiều ngôn ngữ. Viên thuyền trưởng trên tấm kẽm tô đôi má đỏ. Ông mang từ miền nhiệt đới về một cô gái mình trần. Họ cứ xích cô trên tầng áp mái. Cả khi ông đã chết rồi. Về đêm cô phát ra những âm thanh nghe như tiếng hát. Viên thuyền trưởng kể về một giống người không có miệng chỉ sống nhờ hương hoa. Câu chuyện này khiến vợ và mẹ ông cất lời cầu nguyện để cứu vớt mọi linh hồn chưa rửa tội. Tuy nhiên, có một lần chúng tôi bắt gặp thuyền trưởng tháo bộ râu. Nó là đồ giả! Ở bên dưới ông còn một bộ râu nữa trông cũng kỳ cục y như thế.

Đó là thời những quả phụ bận rộn đi dạo. Những tử ngữ tình yêu vẫn còn được dùng, nhưng cũng rất nhiều im lặng, rất nhiều tiếng gào không thành tiếng thoát ra từ đỉnh phổi.


 
*** 



Những câu chuyện ma viết bằng phương trình đại số. Nhóc Emily bên bảng đen hoảng sợ. Những chữ X trông như nghĩa địa về đêm. Thầy giáo muốn em chọc vào chúng bằng một mẩu phấn nhỏ. Bọn trẻ thảy đều nín thở. Phấn trắng rít lên một lần giữa những dấu cộng và dấu trừ, rồi lại lặng như tờ.


***


Có ai đó lết quết ngang cửa phòng tôi thì thào: “Món ngỗng của chúng ta chín rồi!”

Lạ lùng chưa! Dao nĩa tôi đã sẵn sàng. Thậm chí khăn ăn tôi đã đeo quanh cổ, nhưng cái đĩa trước mặt vẫn trống rỗng.

Vậy mà, ai đó cứ thì thào ngoài cửa về một món ngỗng giả định nào đó, được cho là đã chín mà hắn tuyên bố là chung của chúng tôi.


 (Những bài này dịch từ tập The World Doesn't End)
 

Buổi tối với Charles Simic

Dạo này tôi đặt chỉ tiêu mỗi tối dịch một bài thơ của Charles Simic. Dưới đây là kết quả của mấy tối vừa rồi.

Tôi lười gõ lại bản tiếng Anh. Bạn nào thích đối chiếu thì search trên mạng thể nào cũng ra.


---------


M.

Tôi đi bộ đến M.
Không có ai ở M.


Tôi phải đi khe khẽ
Ngang ngôi nhà làm từ những quân bài
Cả một hàng như vậy
Toan sập xuống


Ở M. lúc tảng sáng.



***


Cái đầu con búp bê bằng sứ trăm năm tuổi sóng đánh dạt lên bờ biển xám. Người ta muốn biết câu chuyện. Người ta muốn bịa ra, bịa ra nhiều câu chuyện. Nó ở dưới biển đã quá lâu, mắt mũi đã bị xoá nhoà, nụ cười nhợt nhạt càng thêm nhợt nhạt. Khi đêm xuống, người ta muốn thấy mình đi dạo trên bờ biển quạnh và cúi xuống bên nó.


***

Tôi là người lính Napoleon cuối cùng. Gần hai trăm năm rồi tôi vẫn đang rút khỏi Mátxcơva. Hai bên đường trắng xoá bạch dương, còn bùn dâng tận gối. Người đàn bà chột muốn bán tôi con gà, mà thậm chí trên người tôi chẳng còn lấy một manh áo.

Người Đức đi một đường, tôi đi đường khác. Còn người Nga đi theo một con đường khác nữa và vẫy tay tạm biệt. Tôi có một thanh kiếm dùng trong nghi lễ. Tôi lấy nó cắt mái tóc dài một mét hai.


***

Người chết bước xuống từ bệ chém. Chàng cắp quả đầu máu me dưới cánh tay.

Lũ cây táo đương hoa. Chàng lần tới quán rượu trong làng trong lúc mọi người dõi theo. Ở đó, chàng ngồi xuống bên một cái bàn và gọi hai vại bia, một cho mình và một cho cái đầu. Mẹ tôi chùi tay lên tạp dề và phục vụ chàng.

Quá đỗi tĩnh lặng trong thế giới. Người ta có thể nghe thấy tiếng con sông xưa trong cơn bối rối đôi khi đãng trí chảy ngược dòng.

Mùa thu nhẩm thơ

Mùa thu, một số người đi tu, một số người điểm hết sách trong thiên hạ, một số người đi câu cá nhưng nhân chẳng thấy con cá nào đớp động dưới chân bèo và cũng không thấy ai thì làm một số việc khoan khoái khác, còn một số người vừa đi trên đường vừa lẩm nhẩm đọc thơ. Thơ, mùa nào chả lẩm nhẩm được, nhưng trong cái mùa khí trời u uất hận chia ly và dường như trên không có những đám mây bay bàng bạc bay đi, người ta vừa dễ hoang mang cái sự khai giảng vừa dễ  phóng xe trên phố miệng nhẩm toàn thơ  - những thơ đã đọc từ một mùa thu năm nảo năm nào mà hầu như chắc chắn là chẳng phải đọc vào mùa thu - làm sao mà nhớ được ở cái tuổi lòng ai không hồi hộp ngồi trong rạp xiếc đợi màn lên người ta đọc cái gì vào mùa nào. Nhưng nhân mùa thu, cứ tạm cho là thế, nên thơ nhớ được toàn thơ dính líu đến thu. 

Nhẩm rằng

Bên cửa ngừng kim thêu bức gấm
Hây hây thục nữ mắt như thuyền
Gió thu hoa cúc vàng lưng giậu
Sắc mạnh huy hoàng áo trạng nguyên

Chữ "huy hoàng" là chữ có chữ ký độc quyền của Xuân Diệu. Ông còn sử dụng chữ "huy hoàng" ở một bài khác:

Huy hoàng trăng rộng, nguy nga gió
Xanh biếc trời cao, bạc đất bằng.

Huy Cận có chữ "song song" cũng thuộc dạng chữ độc quyền như chữ "huy hoàng" của Xuân Diệu. Trong Tràng giang thì:

Con thuyền xuôi mái nước song song
Thuyền về nước lại sầu trăm ngả
Củi một cành khô lạc mấy dòng

và trong một bài khác

Sầu thu lên vút song song
Với mây hiu quạnh, với lòng quạnh hiu

Nên sau này đọc một bài của Đỗ Hữu thấy có chữ "song song" không khỏi nhớ đến Huy Cận. (Thật ra đọc thơ Đỗ Hữu thì nhớ thêm cả Quang Dũng và Thâm Tâm nữa).

Những câu thơ thu đẹp nhất của Huy Cận là ở trong bài Thu rừng, đặc biệt mấy câu đầu:

Bỗng dưng buồn bã không gian
Mây bay lũng thấp giăng màn âm u

Nai cao gót lẫn trong mù...

Ấy là chuyện nhẩm thơ.

Còn giờ thì đố, trong đoạn mở đầu entry này bổn blog đã  thuổng chữ của những tác giả nào? 

Tháng sáu, thơ

Tháng sáu bị đóng đinh bằng những câu thơ. 

Của Nguyên Sa:

Tháng sáu trời mưa, trời mưa không ngớt

Trời không mưa anh cũng lạy trời mưa
Anh lạy trời mưa phong toả đường về
Và đêm ơi xin cứ dài vô tận

Của Đỗ Trung Quân (của một thời đã xa, đã qua, đã mất) - những câu thơ lãng đãng và không thể nói là không dễ thương, nhất là với những cô cậu học trò, sinh viên...

Tháng sáu, mưa...

Giá trời đừng mưa 
Anh đừng nhớ! 

Trời không mưa và anh không nhớ 
Anh còn biết làm gì?

Em như hạt mưa
Trên phố xưa
Nuôi kỷ niệm bám hoài trí nhớ
Kỷ niệm như rêu
Giẫm vào anh trượt ngã
 Tình xưa xa lắm rồi!

Giá trời đừng mưa
Anh chẳng cần xuống phố 

Hoa cúc vàng nhà ai
Thả từng chùm
Hoài nhớ
Áo em vàng.
Tháng sáu trời buồn,
Lũ chim sẻ hiên nhà đi mất
Như em...
Như em...

Nhưng trên hết, có một ngày tháng sáu bị đóng đinh bởi một thi sĩ si tình và tài hoa bậc nhất trong thi ca Việt Nam, người được xưng tụng là "thi bá" : ngày mười hai tháng sáu của Vũ Hoàng Chương:

Men khói đêm nay sầu dựng mộ

Bia đề tháng sáu ghi mười hai 

Tình ta ta tiếc, cuồng ta khóc

Tố của Hoàng nay Tố của ai!

Đọc cả bài ở đây

Tôi bây giờ chả đọc được thơ nữa, nhưng tháng sáu không thể không nhớ đến mấy câu thơ trên, đặc biệt bài của Vũ Hoàng Chương.

Gom cho tròn một entry!

Xin hãy yêu tôi

Xin Hãy Yêu Tôi
Xin hãy yêu tôi, những lòng thiếu nữ! Tôi chép thơ ca tụng miệng hoa cười. Ôi những nàng như liễu, mắt xa xôi! Yêu tôi nhé, tôi vốn người mê đắm! Xin hãy yêu tôi, những lòng hoa thắm! Xuân đã hồng, thu biếc, tôi làm thơ. Cửa phòng tôi giăng lưới nhện mong chờ, Buồn phơ phất mới trông chiều, ngóng gió. 
Tôi vẫn ở một phòng sầu bé nhỏ, Riêng một đèn, một gối, một tình yêu. Đời của tôi là giấc mộng ban chiều, Tôi lấy bút vẽ con đường vũ trụ. 
Em có má hồng dạo lòng qua đó, Bởi vô tình không biết đấy mà thôi: Trời của tôi mà Thu cũng của tôi, Để em tới em làm người khách lạ. Miệng kia xinh sao tình lơ đãng quá! Tôi không yêu sao có má em hồng? Tôi không buồn sao có mắt em trong? Tôi không mộng sao có lòng em đẹp? 
Nay đến trước xin yêu, hồn khép nép, Tự trời xanh rơi xuống để gần em. Một tờ hoa đính ước gởi thơ kèm, Si tình thế vậy mà hiu quạnh mãi! Yêu tôi với! tôi làm thơ ân ái Để yêu người và cũng để người yêu. Để các em qua từng bước diễm kiều Trong cảnh nước non tình tôi xếp đặt. 
Ngày hôm nay cánh bướm vàng phơ phất, Các em đi tha thướt, áo màu hoa. Đời đua vui, tôi buồn ở trong nhà, Tình chép mãi, thơ sầu như châu lệ. 
Các em dịu dàng sao tàn nhẫn thế ? Mà lòng tôi hoài vọng cứ đa tình! Hãy yêu tôi vì tôi biết em xinh, Tôi biết khóc để cho Tình cảm động. Hãy yêu tôi vì tôi làm nên mộng, Hãy yêu tôi vì tôi dệt nên trời. Em đi trong trời mộng đó, em ơi! Theo áo nhẹ, bay cao hồn vũ trụ. Xin hãy yêu tôi, những lòng thiếu nữ! Một hôm nay Tình ghé bến Thu Hồng, Tôi khổ rồi, em có thấy yêu không?
Đinh Hùng
Bài trên chép từ tập này:

Tĩnh vật

TĨNH VẬT 

Mẩu bánh mì ở góc bàn 
và cốc nước trong như mắt đẹp 
thôi để giấc mơ lên cỏ hoa 
hiện hình nỗi chết 
từ ngón tay 
hết cả niềm hồn hậu 
người đau bằng mầu bằng âm thanh 
những ngày nghèo đói 
ăn mày 
cố rúc tiếng cười lên cổ nõn 
tóc mai 
phố ngõ lên chiều mãi nhớ thương 
người nhổ muôn ngàn vết máu ra khỏi lồng ngực 
là tĩnh vật 
kẻ đi ngoài kia la vào mồm 
sống 


Thanh Tâm Tuyền

Mắt người Sơn Tây

Quang Dũng là một trong vài nhà thơ yêu thích nhất của tôi, và Mắt người Sơn Tây là một trong vài bài của Quang Dũng mà tôi mê nhất, nên không lạ khi vừa nhận được tập Mắt người Sơn Tây - thơ văn tinh tuyển do Nhã Nam ấn hành là tôi giở ngay bài này ra. (Vầng, lại được tặng đấy, các bác gì đừng ganh tỵ quá nhé, hại cho sức khỏe!:)

Trong tập này, trang 46 là bài Mắt người Sơn Tây như bấy lâu nay vẫn phổ biến trên giang hồ. Nhã Nam đã cẩn thận chú thêm các dị bản, ấy là việc nên làm vì thơ Quang Dũng vốn lưu truyền qua chép tay nhiều không tránh khỏi tam sao thất bản, ngay cả một thời gian dài tên bài thơ này cũng được chép thành Đôi mắt người Sơn Tây, bản thân Quang Dũng còn từng bị miền Nam đồn đoán thành con trai Tản Đà!  Ngoài ra, trang 193 của sách còn có thủ bút bài này của Quang Dũng. Bản thủ bút có vài chỗ khác biệt so với bản ở trang 46.  Đáng chú ý nhất là câu thứ hai, khổ thứ nhất là "Tôi từ đêm ấy cũng chia ly" thay vì "Tôi từ chinh chiến cũng ra đi"; câu thứ hai, khổ thứ hai là "Mắt em như nước giếng thôn làng" thay vì "Mắt em dìu dịu buồn Tây phương"; và câu thứ ba khổ thứ năm là "Thương vườn ruộng khôn khuây" thay vì "Buồn viễn xứ khôn khuây".  Hơi thắc mắc vì sao đã có thủ bút thế này mà bản ở trang 46 vẫn là bản cũ như lâu  nay ta vẫn biết, mặc dù, tôi vẫn quen thuộc với bản đó hơn, và thấy bản đó hay hơn bản theo thủ bút.

Tôi chép lại toàn bài thơ theo thủ bút Quang Dũng dưới đây:

Mắt người Sơn Tây

Em ở thành Sơn chạy giặc về

Tôi từ đêm ấy cũng chia ly

Cách biệt bao ngày quê Bất Bạt

Chiều xanh không thấy bóng Ba Vì.

Vầng trán em mang trời quê hương

Mắt em như nước giếng thôn làng

Tôi nhớ xứ Đoài mây trắng lắm

Em đã bao ngày em nhớ thương?

Mẹ tôi em có gặp đâu không

Những xác già nua ngập cánh đồng

Tôi nhớ một thằng em bé nhỏ

Bao nhiêu rồi xác trẻ trôi sông

Từ độ thu về hoang bóng giặc

Điêu tàn ơi lại nối điêu tàn

Đất đá ong khô nhiều suối lệ

Em đã bao ngày lệ chứa chan.

Đôi mắt người Sơn Tây

U ẩn chiều lưu lạc

Thương vườn ruộng khôn khuây

Bao giờ trở lại đồng Bương Cấn

Về núi Sài Sơn ngó lúa vàng

Sông Đáy chậm nguồn qua Phủ Quốc

Sáo diều khuya khoắt thổi đêm trăng.

Bao giờ tôi gặp em lần nữa

Chắc đã thanh bình rộn tiếng ca

Đã hết sắc mùa chinh chiến cũ

Còn có bao giờ em nhớ ta?

1949

Xong cuốn này, cơ hồ Nhã Nam đã "trả nợ" xong cho các thi sĩ miền Bắc. Những ai cần và đáng làm tuyển xem như đã làm xong: Trần Dần, Lưu Quang Vũ, Xuân Quỳnh, Nguyễn Duy, Hoàng Cầm, Quang Dũng (cuốn Lê Đạt nhà nào làm tôi không nhớ rõ, nhưng nói chung có rồi). Bao giờ đến lượt các thi sĩ miền Nam? Mở màn đã có Bùi Giáng, nhưng Bùi Giáng thì không gây háo hức lắm vì thơ Bùi Giáng vẫn được in đều đều bao năm nay. Sẽ rất sướng vui nếu được thấy tuyển của Thanh Tâm Tuyền, Mai Thảo, Nguyễn Đức Sơn, Nguyễn Bắc Sơn, Tô Thùy Yên, .v.v.