Wednesday 13 January 2010

Tuổi trẻ băn khoăn (II)

***

Tôi ra biển, hành trang ngoài mấy bộ quần áo, laptop, cuốn The Brooklyn Follies của Paul Auster, là cuốn sổ tay của Demian. Kể từ đây, để cho tiện, hãy gọi người bạn trẻ - chủ nhân cuốn sổ mà tôi đang mô tả bằng cái tên này.

Biển mùa này đầy gió, nước có lẽ lạnh nên ít người tắm. Tôi, một người luôn mê biển, chưa thể nhúng chân xuống nước, và không chắc có thể làm điều đó, không phải vì sợ lạnh mà vì chuyến đi này hoàn toàn không phải là kỳ nghỉ. Thay vì họp trong văn phòng, cả công ty lại kéo nhau ra một resort biển. Thời gian biểu sẽ là ăn, họp, đi toa-nét, ăn, họp, đi toa-nét, họp, ăn. Những khoảng nghỉ giữa ba công việc đó, tôi lại giở cuốn sổ của Demian.

Demian không nói lý rõ lý do tại sao cậu ta không muốn mang theo cuốn sổ: nó mỏng, và không như cuốn album đầy những tấm hình mà cậu ta muốn quên mà không muốn hủy, nó không chứa đựng những điều buồn bã.

Cuốn sổ là một trong ba thứ Demian nhờ tôi giữ giùm trước khi lên đường. Hai thứ còn lại là cuốn album mà tôi vừa nói, và vài chục cuốn sách từ triết học Tây phương, Hán học danh ngôn, sách về cuộc đời đức Phật cho đến tiểu thuyết của Remarque và Nguyễn Việt Hà. Demian bảo mấy chục cuốn sách đó tuy không phải quá nhiều nhưng nếu cân cũng hơn chục kí lô, cậu không muốn trả tiền quá cân, mà cũng không muốn cho hay tặng ai, suy đi nghĩ lại chỉ có tôi là người thích hợp nhất để giữ sách cho cậu ta trong ít năm mà không bị thất thoát hoặc mối gặm. Sách thì nặng, hình thì muốn quên, còn cuốn sổ thì chẳng rõ tại sao cậu ta cứ gán cho tôi. Tôi nhận – đã có chỗ để chất mấy chục cuốn sách thì cuốn sổ trăm trang không có gì đáng kể - nhưng dọa sẽ tung hê những bí mật trong đó. Cậu ta bảo những điều ghê gớm nhất, đáng xấu hổ nhất thì đằng nào cũng không có trong cuốn sổ. “Chỉ ghi chép những điều vớ vẩn, vô hại” – đó là nguyên văn lời Demian.

Tôi cũng nói luôn, ở phần trên, tôi vờ như mình là người lạ tình cờ đọc cuốn sổ, và vờ suy diễn này nọ. Thật ra, Demian khá thân với tôi, nên những bình luận phía trên (và cả ở phía dưới) không hoàn toàn là phỏng đoán. Ít ra trong đó có một nửa sự thật.

***

To become better is my ultimate goal. Đây là câu đầu tiên trên trang thứ hai của cuốn sổ. Câu này không ghi tác giả. Để khỏi phải lặp đi lặp lại, từ đây những câu nào không ghi tên tác giả xin bạn hiểu là phát ngôn của chính Demian, vì những câu nào chép của người khác, Demian đều ghi chú cẩn thận. Câu này có nghĩa: “Mục tiêu tối hậu của tôi là trở nên tốt hơn”.

Trong quản trị dự án, khi đặt ra mục tiêu, người ta thường đòi hỏi mục tiêu phải SMART – nghĩa là phải cụ thể (specific), có thể đo đếm được (measureable), có thể đạt được (achievable), phù hợp (relevant), và có mốc thời gian (time-bound). Nếu xem cuộc đời là một dự án, và đem chiếu các tiêu chí trên vào cái “mục tiêu tối hậu” của Demian, ta sẽ thấy nó rất chênh vênh: “trở nên tốt hơn” là một ý niệm chung chung và không xác định đâu là điểm đến. Nếu bảo đó là mục tiêu, thì mục tiêu ấy là mục tiêu di động, vừa tiến lại gần nó lại lùi ra, ta tiến thêm bước nữa nó lại lùi bước nữa, cứ như thế đến vô cùng. Bất kỳ một nhà quản trị nào cũng có thể đánh hỏng cái mục tiêu này ngay khi nó vừa được trình bày trên màn hình chiếu.

Thế nhưng, cuộc đời không phải là một dự án – nếu phải, thì dự án đó quá dài và chứa đựng quá nhiều yếu tố không lường trước; hoặc không, thì ít nhất cũng phải là tập hợp của nhiều, rất nhiều dự án theo cả chiều ngang lẫn chiều dọc, mỗi dự án có một mục tiêu riêng mà tổng hợp tất cả những mục tiêu ấy xem chừng là một việc bất khả thi. Vì lẽ đó, xét nét cái “mục tiêu tối hậu” của Demian theo con mắt quản lý dự án hẳn không phải là việc làm thích hợp.

Nếu thế, liệu có thể cho rằng cái mục tiêu di động của Demian là một quan niệm sống, và là một quan niệm tích cực vì một người lúc nào cũng mong muốn mình sẽ tốt hơn là người không bao giờ hài lòng với chính mình – một con người cầu tiến – lẽ nào không phải thế?

Tôi không rõ Demian đã suy nghĩ bao lâu trước khi đặt bút viết câu này trên trang gần như trang đầu tiên của một cuốn sổ tay khi cậu ta 24 tuổi. Có phải cậu đã nghiền ngẫm, nhẩm đi nhẩm lại trong đầu câu đấy hàng nghìn lần như một thứ thần chú nội tâm trước khi cậu ta có cuốn sổ? Hoặc, khác đi, một ngày đẹp trời, cậu ta lang thang trên vỉa hè Sài Gòn, bất chợt thấy một cuốn sổ xinh xinh trong một cửa hàng văn phòng phẩm, thế là mua, và khi thử bút, cậu ta phóng tay viết câu này? Dù gì đi nữa, câu này đã được viết xuống, đã đi vào lịch sử của một người hai mươi bốn tuổi như một con gà đã chết. Và tôi, một kẻ rỗi hơi, soi con gà chết đó bằng kính lúp (định nói kính hiển vi nhưng chợt nhớ kính hiển vi quá nhỏ so với con gà) như Sherlock Homes soi một cái tàn thuốc hay một cái móng tay hòng tìm ra một nguyên nhân một vụ án mạng rất có thể sẽ được kể trong entry tiếp theo.

10 comments:

  1. Chả biết comment gì về nội dung, hay về Demian. Nhưng tôi thích cái cách viết lan man này của bác.
    Quả như bạn nào đó nói trước đây, cách hành văn của bác rất "Tây"

    ReplyDelete
  2. Manh nha một cuốn tiểu thuyết ha bạn Mun :)

    ReplyDelete
  3. he he, trường thiên tản mạn, trường thiên tản mạn:)

    ReplyDelete
  4. Bắt đầu có dấu ấn GM đây, tiếp đi bác ơi

    ReplyDelete
  5. đọc những dòng này thấy nhớ nhớ Đoàn Minh Phượng
    và tự nhiên, mình thèm viết về Remarque như ngày xưa

    ReplyDelete
  6. Hay wá. nhưng đọc cứ như truyện dịch vậy. Demian đọc là Dếmèn không biết đúng không hén?

    ReplyDelete
  7. dịch được truyện ngắn và viết được truyện ngắn, sắp thành nhà văn rồi.

    ReplyDelete
  8. Đoạn không in nghiêng ở đầu entry hình như mới được thêm vào.

    Loạt entry này chắc phải đổi tên thành "Du hành cùng Demian"

    ReplyDelete
  9. Vẫn như thế từ đầu đấy chứ bạn.

    ReplyDelete

BẠN BÈ CŨNG LÀ MỘT TÀI SẢN