Nhà văn chủ nhân giải Nobel Văn chương 2006 Orhan Pamuk có lần
nói, đại ý, nhà văn là người phải luôn giữ được khả năng nhìn đời qua con mắt
trẻ thơ. Có thể nói thêm mà không ngại sai, rằng người lớn, bất cứ ai, làm bất
cứ ngành nghề nào, mà giữ được khả năng nhìn đời bằng con mắt hiếu kỳ vô hạn của
trẻ con, thì sẽ bớt thiệt thòi. Thật vậy, bất cứ ai từng làm bố làm mẹ, hoặc giả
tiếp xúc nhiều với trẻ con, không chóng thì chầy đều mệt nhoài trước khả năng đặt
câu hỏi bất tận của chúng. Người lớn thì khác, càng lớn năng lực đặt câu hỏi của
chúng ta càng phai nhạt, càng có khuynh hướng chấp nhận sự vật như chúng vốn
có. Chúng ta lười nhác, chúng ta ngại ngùng, chúng ta có trăm ngàn lý do để đè
nén những câu hỏi lại. Chúng ta nhìn mây bay mà chẳng mấy khi hỏi tại sao nó lại
bay được; chúng ta chớp mắt mà chẳng buồn thắc mắc nếu không chớp mắt thì chuyện
gì xảy ra. Một vài người hiếm hoi còn duy trì được khả năng này thì trở
thành... Newton, hay những tên tuổi tầm cỡ khác!
Trẻ con không ngừng hỏi, và bố mẹ chúng thì không ngừng lúng
túng. Đôi khi, không phải ông bố bà mẹ ấy không biết trả lời - trong thời đại của
Internet, với vài cú nhắp chuột mọi đáp án đều có thể tìm ra - mà là không biết
cách diễn đạt câu trả lời ấy cho vừa đôi tai trẻ thơ. Làm thế nào để trả lời những
câu hỏi đại loại như trước khi ra đời thì con ở đâu, hay tại sao bạn
Bông lại được ăn đám cưới ba mẹ bạn ấy mà con thì không, hay trước trước
nhất thì ai sinh ra con người một cách vừa đơn giản dễ hiểu, vừa không
tránh né sự thật, lại vừa dí dỏm? Có một cuốn sách đáp ứng nhu cầu đó: cuốn Tại
sao lại thế? - Những câu hỏi lớn của các bạn nhỏ của tác giả người Pháp
Charlotte Grossetête.
Đây là một ví dụ: "Làm thế nào để "tạo ra"
một em bé? Đầu tiên, bố sẽ nhờ chim của bố gửi vào bụng mẹ một hạt giống bé
xíu. Khi tới nơi, hạt giống của bố sẽ gặp hạt giống của mẹ, sự kết hợp ấy tạo
thành một quả trứng nhỏ cứ lớn dần, lớn dần lên...rồi trở thành một em
bé!".
Cuốn sách được chia thành bốn nhóm chủ đề: Tớ! gồm những
câu hỏi xoay quanh bản thân bé; Gia đình tớ gồm những thắc mắc về bố mẹ,
anh chị em; Cuộc sống là thế đấy là phần của những thắc mắc đa dạng về
cuộc sống, tình cảm yêu, ghét, xấu, tốt, đau khổ, bất công; và phần cuối cùng Thế
giới quay, quay với những câu hỏi về Trái Đất và các hành tinh, môi trường,
chiến tranh.v.v.
Cuốn sách không ghi lứa tuổi, nhưng chủ đề, cách viết và
minh họa, phù hợp cho các bé từ 5 đến 8 tuổi. Các bé có thể đọc một mình, nhưng
lý tưởng hơn là ba mẹ đọc cùng con, mỗi ngày một vài câu, hoặc các ông bố bà mẹ
có thể tham khảo sách này mỗi khi bị con cái dồn vào thế bí. Dĩ nhiên, không có
câu trả lời cho tất cả các câu hỏi của các bé trên đời, nhưng các ông bố bà mẹ
có thể nương theo cách trả lời các câu hỏi khác trong sách để tự nghĩ ra cách
trả lời con. Sách này được trình bày nhẹ nhõm với nhiều minh họa màu rất duyên.
Với các bé thích vẽ, những minh họa trong sách là gợi ý về cách tạo hình đơn giản
và về màu sắc.
Cũng là sách dành cho thiếu nhi, cùng do NXB Kim Đồng ấn
hành, nếu Tại sao lại thế? Những câu hỏi lớn của các bạn nhỏ nhẹ nhàng
và dí dỏm, thì Dokéo - Bách khoa thư thế hệ mới tưng bừng, rộn rã và đầy
màu sắc. Nếu cuốn đầu gợi ra những chân trời háo hức, thì cuốn sách thứ hai này
mở hẳn ra một bầu trời với vô vàn tinh tú. Dokéo - Bách khoa thư thế hệ mới do
NXB Editions Nathan của Pháp biên soạn là một cuốn sách đầy đặn từ hình
thức đến nội dung. Với hơn 400 trang in khổ lớn, hàng nghìn tranh ảnh minh họa,
cuốn sách phủ qua bảy lĩnh vực: động thực vật, khoa học Trái đất, cơ thể người,
khoa học và kỹ thuật, lịch sử, thế giới ngày nay, và nghệ thuật, giải trí, thể
thao.
Cụm từ "thế hệ mới" có thể hiểu theo hai cách:
dành cho thế hệ mới, thế hệ trẻ em sinh ra từ những năm 2000, mà cũng có thể có
nghĩa đây là một cuốn bách khoa được biên soạn theo một cách mới với những
thông tin mới. Sách được biên soạn năm 2011, dịch và in tại Việt Nam năm 2013.
Cái mới, cái ấn tượng nhất của cuốn này là lượng tranh, ảnh khổng lồ. Trên mỗi
trang sách đều có vài chục tranh, ảnh. Kèm theo đó là các hộp chứa thông tin vắn
tắt nhưng súc tích, đầy đủ. Tranh ảnh ở đây do vậy vượt lên tính chất minh họa
thông thường. Bản thân tranh ảnh đã kể ra một câu chuyện, và phần thông tin bằng
chữ viết bổ túc cho câu chuyện đó.
Hiển nhiên, một bộ bách khoa toàn thư, cho dù dành cho trẻ
em và cho dù có rất nhiều tranh ảnh, không phải là sách đọc một lần. Có thể hướng
dẫn trẻ sử dụng cuốn sách này theo nhiều cách. Chẳng hạn, dùng mục lục ở đầu
sách để tìm các chủ đề liên quan, dùng bảng tra cứu theo vần ở cuối sách để tìm
hạng mục quan tâm, hoặc dùng những trang đố vui để vừa chơi vừa học. Tuy nhiên,
cũng có thể áp dụng mà cách tôi đang dùng với cậu con trai học lớp một của
mình: khêu gợi óc tò mò. Tôi để sách trên chiếc bàn thấp, mở sẵn một trang bất
kỳ. Cu cậu thấy hình bèn sà vào xem một hồi và bắt đầu hỏi. Khi đó, tôi mới đọc,
và giải thích thêm cho con nghe. Thế là, hai cha con có hôm cùng tìm hiểu về khủng
long, hôm thì cùng nhau thưởng thức mười hai kỳ công của Hec-quyn trong thần
thoại Hy Lạp.
Dokéo dành cho trẻ từ chín tuổi, tuy vậy trẻ từ sáu
tuổi có thể đã đọc được một số phần với sự giúp sức của người lớn, còn người lớn
cũng có thể đọc được khối thông tin thú vị từ đây, rất tiện cho việc chém gió vỉa
hè hay đi thi các cuộc thi kiến thức phổ thông trên truyền hình!
Cũng được biên soạn công phu, tỉ mỉ và sử dụng nhiều tranh ảnh
kích thích thị giác như Dokéo, nhưng đi sâu vào một lĩnh vực, là bộ Bách
khoa thư lịch sử Kingfisher do Nhã Nam và NXB Từ điển Bách khoa ấn hành.
Chính vì đi sâu hơn, nên đây không hẳn là cuốn sách chỉ dành cho trẻ em, mặc dù
học sinh từ độ tuổi đầu cấp hai có thể bắt đầu đọc được. Đây là cuốn sách dành
cho bất cứ ai quan tâm đến lịch sử.
Bách khoa thư lịch sử Kingfisher thực sự là một cuốn
cẩm nang toàn diện về lịch sử. Tất cả những sự kiện trọng đại trong lịch sử
loài người từ thời thượng cổ cho đến thời hiện đại đều được tóm gọn trong cuốn
sách. Ở mỗi thời đại, mỗi khu vực địa lý, cuốn sách làm nổi bật lên những chân
dung tiêu biểu, những mốc thời gian chính cũng như điểm qua về kiến trúc, nghệ
thuật và công nghệ của thời đại và khu vực đó. Lật những trang sách này, độc giả
sẽ không ngừng kinh ngạc về những gì mà loài người đã làm được, cũng như không
tránh khỏi cảm giác bản thân ta nhỏ nhoi thế nào trước bề dày lịch sử đồ sộ của
con người. Làm thế nào mà từ năm 2500 TCN người Ai Cập cổ đại đã xây dựng nên
những kim tự tháp vĩ đại còn lại cho đến mãi ngày nay? Các đế quốc hình thành,
trỗi dậy rồi suy tàn như thế nào, các cuộc chiến tranh nối tiếp nhau ra sao, những
gì đã góp phần định hình lịch sử? Câu trả lời nằm giữa trang sách chờ đợi các độc
giả trẻ, cả những độc giả không còn trẻ nữa, khám phá.
Về lý do tồn tại của sách giấy trước sách điện tử, nhà văn
Anh Julian Barnes viết: "Sách phải trở thành một cái gì đó khiến người
ta khao khát hơn, thèm muốn hơn: không phải là hàng xa xỉ, nhưng phải được thiết
kế đẹp, hấp dẫn, làm cho ta muốn cầm nó lên, giữ chúng, nghĩ về việc đọc đi đọc
lại chúng, và nhiều năm về sau nhớ lại rằng đây chính là ấn bản mà ta lần đầu
tiên chạm mặt những gì chứa đựng bên trong." Những cuốn sách như Tại
sao lại thế?, Dokéo hay Bách khoa thư lịch sử Kingfisher chính là những
cuốn sách như thế: khiến người ta khao khát. Và không nghi ngờ gì, đây là những
món quà tuyệt vời của các bậc cha mẹ dành cho con cái, của bất cứ người lớn nào
dành cho trẻ em, hoặc giữa các bậc cha mẹ với nhau.
Quan trọng hơn cả, đây là những cuốn sách mà cách đọc hay nhất
là cha mẹ đọc cùng con. Chẳng phải đọc sách cùng nhau là một cảnh tượng đẹp hơn
nhiều so với cảnh "mẹ ngồi cạo lông chân/ bố ngồi xem chưởng bộ" *
còn con thì chúi đầu vào iPad hay sao?
* Lời thơ của Thụ Nho trong cuốn sách tranh Một ngày của
bố.
Lâm Vũ Thao
Thông tin về các cuốn sách:
- Tại sao
lại thế? Những câu hỏi lớn của các bạn nhỏ, tác giả Charlotte Grossetête,
người dịch Lại Thu Hiền và Khang Anh, NXB Kim Đồng 2012, giá bìa 98.000 đồng;
- Dokéo -
Bách khoa thư thế hệ mới, Nhiều tác giả, Nhiều người dịch, NXB Kim Đồng
2013, giá bìa 330.000 đồng;
- Bách
khoa thư lịch sử Kingfisher, Nhiều tác giả, Nguyễn Đức Tĩnh và Ngô Minh Châu
dịch, Nhã Nam và NXB Từ điển Bách khoa 2009, giá bìa 350.000 đồng.
No comments:
Post a Comment