Thursday 20 December 2012

Mỗi độc giả là một dịch giả

Dưới đây là trích dịch từ lời giới thiệu trong tập  The Craft of Translation do John Biguenet và Rainer Schute biên tập. Tiêu đề entry do bổn blog tự bịa.

"“Đọc, đã là dịch.” Trong quá trình đọc, người đọc được cấy vào khí quyển của một tình huống mới mà tình huống ấy không dựng nên chỉ một thực tại xác định rõ ràng, mà đúng hơn là dựng nên các khả năng về nhiều thực tại khác nhau. Đọc, là tái lập sự bất định của chữ, cả như một hiện tượng tách biệt, lẫn như một khả năng ngữ nghĩa của một câu, đoạn, hay ngữ cảnh của toàn bộ tác phẩm.  Việc tái phát hiện ra sự bất định đó trong mỗi chữ tạo nên thái độ ban đầu của người dịch.  Đọc, trở thành việc tạo ra nghĩa mà không phải là mô tả của những nghĩa đã được cố định. Văn bản văn chương giàu tính tưởng tượng đặt người đọc giữa nhiều thực tại cần được giải mã và điều chỉnh đến những góc nhìn cụ thể mà người đọc mang đến cho văn bản. Hành vi đọc nên được xem là sự tạo ra các bất định, như là động lực hướng đến quá trình ra quyết định, như là sự khám phá ra những mối tương giao có thể nghiệm thấy được nhưng không thể mô tả được bằng một thứ ngôn ngữ hướng-nội-dung.  Trong quá trình dịch không có các câu trả lời xác định, mà chỉ có những cố gắng chạm đến các giải pháp để phản hồi cho các trạng thái bất định tạo ra do sự tương tác giữa trường ngữ nghĩa và âm thanh của chữ.  Đọc, là cổ xúy cho việc tạo ra nghĩa thông qua những câu hỏi trong đó khả năng của một câu trả lời  lại dẫn đến một câu hỏi khác: Còn nếu.. thì sao?

Đọc, là chuyển hóa văn bản, và trong khi cấy văn bản vào môi trường của một ngôn ngữ mới, dịch giả tiếp tục quá trình chuyển hóa đó. Không có chuyển hóa thì không có dịch; có lẽ đó là lý do tại sao trong việc chuyển dịch các tác phẩm văn chương, dịch từng chữ một chưa bao giờ thành công. William Weaver tán đồng sự bất định này khi viết: “Sai lầm tệ hại nhất của dịch giả là cứ tự trấn an mình bằng cách nói “bản gốc nói đúng như thế”, và không chịu vật vã để làm hết mình. Chữ trong bản gốc là chỉ là điểm xuất phát; dịch giả phải làm nhiều hơn việc chỉ chuyển tải thông tin (ý nói dịch giả văn chương).”  [William Weaver là người dịch nhiều tác phẩm của Italo Calvino và Umberto Eco từ tiếng Ý sang tiếng Anh.]

Tuy nhiên, chữ đóng vai trò khởi phát việc đọc và quá trình diễn dịch mà rốt cuộc sẽ dẫn đến hành vi dịch. Dịch giả, trong hành vi đọc, tương tác với chữ theo một cách nhất định. Họ tái khảo sát chữ về phương diện chức năng ngữ nghĩa và văn hóa của chúng. Gregory Rabasa mô tả cường độ mà một dịch giả tiếp cận văn bản: “Tôi luôn cho rằng dịch, về cốt lõi, là cách đọc sát nhất mà người ta có thể tiến hành đối với một văn bản. Dịch giả không thể phớt lờ những từ “kém quan trọng”, mà phải cân nhắc từng ly từng tí một.”

5 comments:

  1. This comment has been removed by the author.

    ReplyDelete
  2. Vậy mỗi dịch giả là một siêu độc giả.
    Và tác giả nào cũng mơ tưởng siêu độc giả...

    ReplyDelete
  3. Trích đoạn của ông kia:Nhờ đọc bài “Hãy giúp chúng tôi tiếp tục làm người đọc văn minh” của tác giả Phùng Nguyễn, tôi mới nảy ra cái ý mua tặng cho hai đứa cháu (không đọc được tiếng Việt) mỗi đứa một cái Kindle làm quà Giáng Sinh, gọi là để khuyến khích tụi nó đọc sách nhiều hơn và giảm bớt thì giờ ngồi trước TV.

    Tôi cũng được biết hiện nay trong xã hội tôi đang sống, tại Mỹ, số lượng sách được bán trong phiên bản ebook đang bắt đầu khuynh loát số lượng sách giấy. Nhưng đấy là sách tiếng Anh, còn sách tiếng Việt trong dạng ebook thì vẫn còn rất hiếm, hình như cuốn Bên thắng cuộc là trường hợp đầu tiên Vì thế, sự kiện tác phẩm này của Huy Đức xuất hiện trong phiên bản Kindle của Amazon là một bước đột phát trong nỗ lực phổ biến tư duy, chống lại một chế độ kiểm duyệt bưng bít, là điều rất đáng hoan nghênh. Và lời kêu gọi “làm người đọc văn minh” của Phùng Nguyễn hoàn hoàn đáng được hưởng ứng.

    ReplyDelete
  4. Cha nụi này khoe với ai đây ?
    Kindle bán ế chỏng gọng, không ai mua, sắp thành hàng phế thải rồi
    Mấy ông này ưa làm ra vẻ ta đây ngon lành, nhưng thiệt ra là đi khoe với mấy người không rành high tech . Đọc thấy khó chịu nên mang vô nhà bác đục một phát. Xin lỗi và nếu bác thấy không lọt, thì delete đi .

    ReplyDelete

BẠN BÈ CŨNG LÀ MỘT TÀI SẢN