Gối đầu lên cỏ - Natsume Soseki

 Trong Gối đầu lên cỏ, có những câu như thế này:

+ [Tả tiếng con chim chiền chiện] "Dường như con chim ấy phải hót cho hết những ngày xuân êm ả, hót cả ngày lẫn đêm. Nó cứ không ngừng lên cao, cao mãi.  Hẳn là nó chết trong mây trời. Có lẽ nó cứ lên cao mãi rồi lẩn vào trong những đám mây, và hình hài tan biến trong trạng thái bồng bềnh đó, chỉ còn tiếng hát vang vọng giữa bầu trời."

+ "Dòng sông không rộn lắm. Mà lòng sông cũng không sâu. Nước sông chảy lững lờ. Chúng tôi cứ tựa vào mạn thuyền này, trôi trên mặt nước này đến tận nơi đâu? Có lẽ là cứ trôi mãi qua lúc xuân tàn, trôi đến chỗ ồn ào đông đúc  - nơi mà người ta cơ hồ muốn va chạm vào nhau."

+"Hoa rơi nhẹ đến mức tôi không biết là chúng rơi trên mặt đất hay là rơi xuống mặt ao."

+"Và những ngọn cỏ mùa xuân có còn nhớ đến người đã ngồi với chúng ngày xưa không nhỉ?"

Để tìm hiểu về vẻ đẹp Nhật Bản trong văn xuôi Nhật, nhất thiết chúng ta phải tìm tới những người như Soseki hay Kawabata, mà chắc chắn không phải là Murakami. 

Bức xúc không làm ta vô can - a review?

Hồi trước mấy ông bạn tôi lập ra trang Danh Mục Sách, chuyên review sách một cách tào lao. Đại để lấy một cuốn sách ra review, nhưng thực chất nói chuyện tếu táo, không liên quan gì tới cuốn sách cả. Tôi có tham gia hai bài. Đây là một bài trong hai bài đó, "review" cuốn Bức xúc không làm ta vô can của Đặng Hoàng Giang.

Có vĩ nhân nói rằng, một thành phố vượng lên là khi thành phố ấy có nhiều gái đẹp. Lại có vĩ nhân khác nói rằng, không có người đàn bà xấu, chỉ có người đàn bà chưa qua dao kéo. Xâu chuỗi danh ngôn của hai vĩ nhân trên lại với nhau, ta có mệnh đề một thành phố (có thể mở rộng ra thành đất nước) vượng lên khi có nhiều đàn bà qua dao kéo. Kéo giãn mệnh đề trên, ta sẽ có mệnh đề mới: một đất nước thịnh vượng không thể thiếu các bác sĩ giải phẫu thẩm mỹ tài giỏi.

Tất nhiên, như thế nào là tài giỏi là đề tài gây tranh cãi. Có người cho rằng bác sĩ chỉ cần có khả năng làm biến mất một nốt ruồi mọc không đúng chỗ đã là giỏi, có người lại bảo nốt ruồi thì khó gì, phải làm biến mất nguyên một người đàn bà mới giỏi (case reference: Cát Tường). Cãi nhau như thế, chả có luận điểm gì, thì chả khác nào bọn dở hơi biết bơi hay cãi nhau trên Facebook. Các học giả DMS, với châm ngôn hoạt động “rất nghiêm túc và thiếu hiểu biết” không bao giờ sa đà vào các tranh luận vô bổ như thế. Thay vì cãi nhau, DMS xin đưa ra ví dụ một bác sĩ giải phẫu thẩm mỹ giỏi, có thể nói là xuất sắc, chỉ cần nghe tên ông là các đám cãi cọ đều im bặt. Xin thưa, nhân vật chúng tôi muốn giới thiệu chính là Tiến sĩ Bác sĩ Giải phẫu thẩm mỹ Đặng Hoàng Giang, người đã tu nghiệp và hành nghề 20 năm tại một trong những thành phố đẹp nhất thế giới: Viên.

Bác sĩ Đặng Hoàng Giang (xin tránh nhầm lẫn với ông trùm sân khấu Doãn Hoàng Giang và ông trùm xuất bản Vũ Hoàng Giang), sau 20 năm tu nghiệp và hành nghề tại Áo, đã trở về Việt Nam với khát khao nâng cấp vẻ đẹp phụ nữ Việt Nam (tiện tay thì có thể nâng cấp cả nhan sắc đàn ông). Ông không chỉ trực tiếp hành nghề, mà còn thực hiện nhiều nghiên cứu lâm sàng về nhan sắc. Các bài báo khoa học của ông, sau khi đã đăng các tạp chí hàng đầu thế giới, đã được ông đích thân dịch ra tiếng Việt và tập hợp lại thành tập khảo cứu “Bức xúc không làm ta vô can”.

Lần đầu tiên trong lịch sử nghiên cứu nhan sắc Việt, có người (tức ông Giang) đã chỉ ra rằng thói quen sinh hoạt có một mối liên hệ chặt chẽ với nhan sắc, từ đó, ông đưa ra phương pháp phẫu thuật không can thiệp (nguyên văn tiếng Anh: non-intervention surgery). Ví dụ, qua theo dõi một số phụ nữ Hà Nội trung niên có môi trên hơi dẫu đến trung tâm thẩm mỹ do ông sáng lập yêu cầu phẫu thuật chỉnh môi, ông nhận thấy môi họ dẫu có hai nguyên nhân: (i) thói quen phun nước bọt ra đường khi đi xe máy; (ii) thói quen cong cớn mọi lúc mọi nơi. Từ quan sát này, ông đưa ra hướng giải quyết tiêm một liều thuốc ức chế tuyến nước bọt, dẫn đến nước bọt chỉ có thể tiết ra một lượng nhỏ khi ăn mà thôi. Thuốc phát huy hiệu quả 72 giờ sau khi tiêm và có hiệu quả trong 3 năm. Một ví dụ khác, với các phụ nữ có yêu cầu phẫu thuật giảm mỡ bụng, qua theo dõi một lượng mẫu khả tín, ông kết luận rằng những phụ nữ này tích mỡ là do lạm dụng…cáp treo. Họ đi cáp treo lên núi Yên Tử, lên đỉnh Phăng xi pang, thậm chí, cáp treo từ tháp Bút sang Cột Cờ, và từ Ciputra ra Vincom. Giải pháp của ông đơn giản là cắt, không phải mỡ, mà là cáp.

Đôi lúc, bác sĩ tiến sĩ Đặng Hoàng Giang tỏ ra hơi cực đoan. Ông đòi hỏi thay đổi chẳng những về hành vi, mà còn cải tổ về quy hoạch, du lịch, xã hội, văn hóa. Ông cho rằng những yếu tố trên có liên quan sâu xa đến nhan sắc. Chẳng hạn, ông chủ trương cấm xe máy, vì cho rằng việc dạng chân khi ngồi xe máy ảnh hưởng đến xương chậu, khiến cơ thể mất cân đối; ông phản đối mẫu quảng cáo cho rằng sừng tê giác tương đương móng tay, vì ông e ngại người ta chuyển sang gặm móng tay thay vì mài sừng tê, mà gặm móng tay không những làm hỏng móng tay, mà còn hỏng cả răng và môi nữa.

Những nghiên cứu và khảo sát của ông Giang mang tính tiên phong. Có thể, đôi chỗ ta không đồng ý với ông, nhưng không thể không công nhận ông là người nặng lòng với nhan sắc Việt. Những bài viết của ông tuy rất khoa học, hàn lâm, nhưng không khó đọc, nếu không nói có tác dụng thư giãn như một bài phiếm đàm. Chính vì lẽ đó, “Bức xúc không làm ta vô can” là một tác phẩm khiến độc giả bâng khuâng khi đọc xong, và cùng mơ tưởng đến một vẻ đẹp Việt ngày càng rạng rỡ.

Nối đuôi nhau đến vô cùng - Nguyễn Hải Việt

1. Không có truyện nào trong tập truyện này, mang tên Nối đuôi nhau đến vô cùng.

2. Không có truyện nào trong tập này cho ta biết chuyện xảy ra ở đâu, không có Huế, Sài Gòn, Hà Nội, Singapore hay San Francisco. Không có một không gian cụ thể. Chỉ có những không gian mơ hồ: ở một xứ nọ, một vương quốc nọ, một thành phố nọ, một quán cà phê nọ…

3. Không có truyện nào trong tập này cho ta biết câu chuyện xảy ra ở mốc thời gian nào.

4. Không nhân vật nào có tên. Chỉ có một nhà thơ, một tiểu thuyết gia, một ông thầy cúng, một người đàn ông, chàng, hắn, gã, tôi…À, trừ một truyện có Pinocchio.

5. Hiệu ứng tấm gương: nếu đặt hai tấm gương đối diện nhau, sẽ nhìn thấy vô tận những tấm gương. Một số truyện trong tập này có cấu trúc đó, nhưng chỉ một số.

6. Theo Goodreads, đây là cuốn sách 64 tôi đọc trong năm 2024. Một bàn cờ vua có 64 ô. Có một bài toán nổi tiếng: hãy cho một hạt thóc vào ô thứ nhất, gấp đôi vào ô thứ hai, gấp đôi số hạt thóc của ô thứ hai vào ô thứ ba, gấp đôi số hạt thóc của ô thứ ba vào ô thứ tư, cứ tiếp tục như vậy, hỏi cần mấy kho thóc để lấp đầy bàn cờ vua?

7. … 

Graham Greene

Trong năm 2024, tô đọc đâu đó sáu, bay cuốn của Graham Greene. Trường hợp của Greene là trường hợp viết đều tay quá thành ra khó chọn ra tác phẩm nổi bật nhất. Các danh sách best, top này nọ, thường đều có một tác phẩm của ông: khi thì The Power and the Glory, khi thì The End of the Affair. List này thì cho The Heart of the Matter là xuất sắc nhất của ổng, list khác chọn The Human Factor xuất sắc nhất. Ở Việt Nam, dĩ nhiên The Quiet American nổi nhất, đơn giản chỉ vì mỗi cuốn đó được dịch. [Đính chính: Sau này, tôi phát hiện ra ông đã được dịch tới 7, 8 cuốn, nhưng những cuốn in ở Sài Gòn trước 75 cực hiếm.]

Greene hay được gán cái danh nhà văn Catholic, và ông rất ghét điều đó, mặc dù Catholic là chủ đề trở đi trở lại trong hầu hết tác phẩm của ông. Tôi thì thấy ông nên được gọi là nhà văn của rượu và gái. Mỹ miều hơn thì là nhà văn của whisky và ngoại tình. Các nhân vật của ông đều nghiện whisky. Nhân vật chính trong The Power and the Glory là một ông linh mục rượu chè be bét. Nhân vật chính nào hầu như cũng ngoại tình. Điểm đặc biệt là người cắm sừng và người bị cắm sừng còn hay trò chuyện thân tình với nhau như tri kỷ.

Tuy vậy, nếu chọn ra cuốn thích nhất thì tôi chọn The Human Factor. Trong cuốn hiếm hoi không có ngoại tình này, nhân vật chính, một điệp viên hai mang, lại cực kỳ yêu vợ, và đánh đổi mọi thứ để bảo vệ vợ.

Greene có kiểu hài hước rất Ăng lê, và đọc ông, lúc nào tôi cũng liên tưởng tới Michael Cane, tất nhiên phần nào là vì Cane đóng Thomas Fowler trong Người Mỹ trầm lặng. Ông là một phần lớn trong cái sự đọc sảng khoái của tôi năm nay (2024). 

Bồ câu cô đơn - Larry McMurtry

Hơn chục năm trước, bác Huy Bảo rỉ tai tôi bảo cuốn này hay lắm, đọc đi. Bác còn cẩn thận gửi một cuốn tới tận nhà tôi. Nhưng tôi khi đó, trẻ tuổi, hăng máu, mải chinh chiến và yêu đương…những cuốn sách khác, có nghe lời bác đâu. Mãi đến cách đây hai tuần, không rõ vì sao tôi lại cầm cuốn sách lên và bị cuốn đi.

Cuốn này chẳng phải về bồ câu cũng chẳng phải cô đơn, mà là chuyện cao bồi và gái điếm. Cuốn sách kể về một chuyến lùa gia súc của các chàng cao bồi Viễn Tây từ Texas lên Montana. Nó hoang dã, nó khốc liệt đã đành, nhưng nói lại còn lãng mạn, nên thơ và đầy minh triết. 

Với đề tài viễn tây thì hoang dã và khốc liệt thì đương nhiên rồi, nhưng phê phang hơn cả trong cuốn này là những tình cảm chân thành, và tôi ghét dùng từ này nhưng phải dùng, sâu sắc, trong tình bạn giữa các chàng cao bồi và trong tình yêu giữa các chàng và các cô gái, phần lớn là điếm. Những tình cảm ấy, tình yêu giữa các chàng cao bồi và các cô gái điếm, tình bạn giữa các chàng, không màu mè hoa lá cành nên rất mực chân thành và cảm động. Trong sách còn có những đoạn siêu lãng mạn, mà khi đọc những chuyện ấy, ta sẽ thấy đại đa số những cuốn sách và bộ phim được dán nhãn lãng mạn chỉ là những trò lố bịch, ủy mị hay đạo đức giả.

Cuốn sách gần 700 trang, tôi đọc đâu đó bốn năm ngày. Tôi đọc rồi bảo nội các của tôi cùng đọc. Rồi tôi trót hô hoán trong một group đọc sách nên cuốn sách bán ế hơn chục năm giờ tuyệt bản.

Cuốn sách này, bản in tiếng Việt trông xấu xí và cẩu thả thế thôi, chứ hay thật là hay. Người Mỹ gọi đây là kiệt tác của họ. Tôi thì sợ chữ kiệt tác vốn bị các nhà sách lạm dụng để bán sách. Tôi đọc xong thấy hay thì bảo hay thế thôi. Những cuốn sách như thế này giúp tôi cân bằng với corporate world. Giá trị nội tại của tôi là sự cân bằng. Vì vậy, tôi đảm bảo giá trị của mình bằng những cuốn tiểu thuyết như thế này.

Crooked Plow - Itamar Viera Junior

Châu Mỹ La tinh có vẻ không thể ngừng sản xuất ra những nhà văn và tiểu thuyết quyến rũ: Gabriel Garcia Marquez, Mario Vargas Llosa, Roberto Bolano, Juan Rulfo và giờ là Itamar Viera Junior với cuốn Crooked Plow vừa được shortlisted cho giải Booker International năm nay, 2024. Số là sau khi than vãn về sự chán của cuốn quán quân Booker International năm nay, có bạn đã giới thiệu với tôi cuốn mà bạn ấy nghĩ xứng đáng hơn, đó là Crooked Plow.

Crooked Plow mở đầu với chuyện hai bé gái người Brazil gốc Phi vùng sâu vùng xa lục rương bà nội thấy một con dao cán ngà rất đẹp bèn cho vào mồm để liếm, một bé bị thương và bé kia vĩnh viễn mất tiếng nói. Sự kiện định mệnh đó gắn chặt hai chị em với nhau, bởi một người sẽ là tiếng nói của người kia. Lưỡi dao kia bị vứt đi, tìm lại được và sẽ một lần nữa lóe lên ở cuối truyện.

Crooked Plow gồm ba phần. Hai phần đầu lần lượt được kể bởi hai chị em, phần thứ ba được kể bởi một linh hồn. Nhan đề Crooked Plow (Lưỡi cày cong queo) xuất phát từ việc cô bé, sau khi bị đứt lưỡi, khi tập nói trở lại đã chọn từ plow-lưỡi cày để tập, bởi vì cô rất thích ngắm cha cô cày ruộng, cảnh lưỡi cày lật đất lên. Nhưng khi cố tập nói từ lưỡi cày trở lại, cô thấy giọng mình như một cái lưỡi cày cong queo, dị dạng, có xới đất lên cũng chỉ làm cho đất ấy khô cằn, tàn tạ. Từ đó trở đi cô sẽ không phát ra âm thanh nào nữa.

Crooked Plow phần lớn là chuyện hiện thực: thân phận những nông dân gốc Phi ở Brazil, mối quan hệ giữa họ với đất đai, cuộc đấu tranh đòi quyền được công nhận… Trộn lẫn vào hiện thực đó là một chút huyền ảo với những linh hồn phiêu dạt trên sông, trong rừng và những nghi lễ tín ngưỡng bản địa… Crooked Plow do đó lôi cuốn, nhiều màu sắc, mặc dù câu chuyện được kể không phải là chuyện vui.

Han Kang

Hôm nọ nhân vụ Một thoáng ta rực rỡ ở nhân gian đang ồn ào, thấy có bác gì bảo Tây mà nó trao giải cho châu Á thì nó chỉ trao cho đồng tính, õng ẹo, nghiện rượu, điếm, tàn tật, vượt biên … thôi, tôi bèn nghĩ ngay tới Han Kang như một phản ví dụ. Tất nhiên có thể nghĩ tới Kawabata, Oe Kenbuzaro hay thậm chí Mạc Ngôn nhưng như thế thì hơi dao mổ trâu quá. 

Han Kang, nhà văn Hàn Quốc sinh năm 1970, đoạt giải Man Booker International với cuốn Người ăn chay. Những tác phẩm khác của cô đã được dich ra tiếng Việt còn có Bản chất của người, Trắng. Gần đây tôi mới đọc Những giờ học tiếng Hy Lạp qua bản tiếng Anh. Tất cả tác phẩm của cô được viết ở một trình độ rất cao. Chủ đề của cô cũng mang tầm phổ quát, không bị hạn chế bởi biên giới quốc gia, kể cả ở một cuốn như Bản chất của người vốn lấy bối cảnh lịch sử là sự kiện đàn áp phong trào dân chủ dưới thời chính quyền quân sự Hàn Quốc. Ở Người ăn chay, chủ đề là xung đột giữa cái được coi là dị biệt và cái bình thường. Trắng, là chiêm nghiệm về nỗi đau, sự mất mát. Những giờ học tiếng Hy Lạp là sự kết nối giữa những cá thể mất kết nối với quê hương, ngôn ngữ hoặc gia đình. Văn của Han Kang hàm súc, nhiều chỗ gần với thơ.

Han Kang độc đáo, sáng lấp lánh và bọn Tây đã trao một cái giải rất oách cho cô bất chấp cô không viết về đồng tính, đĩ điếm hay vượt biên.

Đoạn trên viết trước khi Han Kang đoạt giải Nobel Văn học. Bây giờ, thì như ta đã biết, Han Kang đã trở thành chủ nhân giải Nobel Văn học 2025 rồi. Tôi cũng đã có trong tay bản dịch mới nhất một tác phẩm của Han Kang sang tiếng Anh, We Do Not Part, chắc tầm tuần sau có thể bắt đầu đọc được.