Before sunset: Đối xử với kẻ thù

Giáo sư Ngô Bảo Châu, một thời là Hòa thượng Thích Học Toán (mở đầu nhắc đến tên bác chắc ăn khách - từ ngày chuyển nhà đến giờ view rớt thê thảm - tưởng ai cũng biết địa chỉ mới hóa không phải; thỉnh thoảng vẫn có người nhảy chồm lên hỏi blog đâu rồi!), từng có bài viết về thú đọc sách, trong đó có câu đại ý, (đại ý thôi nhé, search Google thể nào cũng ra nguyên bài, nhưng lười) giáo sư coi sách như bạn, nên giáo sư không bôi bẩn sách, vì ai mà bôi bẩn vào mặt bạn mình.

Đứng trên quan điểm của giáo sư, ắt hẳn tôi coi sách như kẻ thù, vì tôi là chuyên gia bôi bẩn sách; cuốn nào càng đọc nhiều càng thê thảm. Tôi không dùng bút chì hay bút mực, mà dùng hẳn bút highlight, tức bút bôi ra màu ấy. Xanh lòe cũng được, cam lóe cũng xong, nhưng tôi chuộng nhất vàng chóe.  Trong nhà, có năm bảy chỗ để đọc sách, tôi phải để bút highlight năm bảy nơi, theo phương châm trong bán kính một mét có bút highlight, tương tợ phương châm của Google, trong bán kính 20 mét phải có đồ ăn. Thực ra năm bảy chỗ là tôi nói giảm, chứ chỗ nào mà đọc sách chả được; càng đọc nhiều thì càng năng chuyển chỗ đọc, thực chất là chuyển tư thế cho nó đỡ mỏi.  Các bác đọc Calvino  Nếu một đêm đông có Lao công công với cả KBL  rồi đấy, nhiều tư thế lắm. Những khi di chuyển bằng máy bay, tôi nhét bút highlight trong hành lý xách tay cho dễ lấy ra; còn đi rửa xe hay khám bệnh thì  thủ bút trong túi quần.

Tôi bôi vàng những chỗ nào?

Hẳn nhiên, những câu những từ đắc ý phải bôi cật lực, để khi nào lật lại thấy cho nhanh, vả lại cũng tiện lôi ra chém gió hoặc cho lên Facebook làm status:) Vừa rồi, đọc lại Vang bóng một thời của Nguyễn Tuân, tay lật sách, còn tay kia tôi bôi vàng chi chít, như ngày xưa các cụ khuyên mí lại son. Cụ Nguyễn dùng từ quả hiểm hóc. Tài dùng từ của cụ xưa nay nhiều người nói rồi, nhưng một kết luận chỉ thực sự là của mình khi mình là người kết luận.  Tôi biết câu này tôi viết nhì nhằng lắm, nhưng kệ nó. Ý tôi là đánh giá gì hãy tin ở mình, đừng tin người. Hãy chỉ coi đánh giá của người khác chỉ là tham khảo. (Câu này giống Phật nói nhỉJ)

Tôi còn bôi vàng những chỗ có vấn đề, tức lỗi typo, lỗi dịch, hay lỗi dùng từ.  Chẳng phải nhăm nhăm tìm lỗi đâu, chỗ nào đập vào mắt thì mình đánh dấu thôi. Nhìn ra lỗi của người khác cũng là một cách học. Sẽ  có bác thắc mắc, hay cũng bôi, dở cũng bôi, vậy nhìn lướt lại làm sao phân biệt. Thực ra thế này, chỗ hay sẽ được bôi chỉn chu hơn, hoặc vạch ngang tha thướt, hoặc sổ dọc bên lề; còn chỗ dở sẽ bị bôi kiểu ngoáy tít lên, thể hiện sự cáu bẳn, giận dữ vào thời điểm đó.  Đôi khi còn di di đầu bút muốn lủng cả giấy.

Tôi cũng bôi vàng những chỗ nhắc đến tên sách, tên người. Chuyện này đặc biệt xảy ra khi đọc các tiểu luận văn chương.  Đánh dấu để có dịp thì crosscheck.  Ấy nhưng cái này phải điều độ, vì nếu gặp một cuốn như Between Parentheses của Bolano mà tuân theo nguyên tắc trăm trăm này thì cả cuốn sách sẽ vàng chóe. Nguyên tắc nào cũng có ngoại lệ: Kurt Vonnegut đã nói thế trong Người không quê hương. Cuốn Between Parentheses, là cái cuốn đẹp ơi là đẹp tôi có đăng hình cách đây vài entry ấy, hôm nọ bác nào thống kê ra Bolano nhắc đến đâu chừng hai chục cuốn ông xếp vào hạng phải đọc trước khi chết; còn đơn thuần nhắc đến các nhà văn, nhà thơ khác phải tròm trèm vài trăm.

Trên đây là cách tôi đối xử vởi “kẻ thù”. Tôi biết mỗi người có cách đối xử với sách khác nhau: một số bác viết vào sách, chữ xấu như gà bới mà viết vào sách quả là cách đích đáng để “hạ nhục kẻ thù”; một số bác mân mê góc trang sách, xong rồi giật ra một ít, vê vê lại nhét tai (không cố ý đâu, chỉ là ngoáy tai với móng tay dính giấy thôi); một số bác khác thì bày tỏ tình cảm với sách bằng cách… nhểu.

Before lunch

Có rất nhiều lý do để mua và đọc Người phàm.  Lý do thứ nhất vì nó của Philip Roth, là cuốn đầu tiên của ông được dịch ở Việt Nam.  Đúng ra là cuốn thứ hai, nhưng cuốn thứ nhất thì chỉ một số rất ít người có thôi:), nên cứ coi là đầu tiên. Thứ hai, là nó mỏng, đọc không mất quá nhiều thì giờ. Tôi chưa cầm bản tiếng Việt, nhưng tiếng Anh đâu đó 200 trang; cho nên dịch giả tiếng Việt có vừa dịch vừa sáng tác thêm (giả dụ thế, chứ ai làm thế bao giờ, thường dịch giả chỉ có cắt bớt:))  cũng khó quá 300 trang. Thứ ba, vì tôi đã đọc nó, và không chê:) Thứ tư, vì có một bác, ngày xưa đáng tin cậy lắm, giờ thì bớt rồi, âm mưu chọn cuốn này làm cuốn sách của năm. Đành rằng bác ấy nói quá, nhưng discount chừng năm mươi phần trăm thì cũng huề vốn.:).  Thứ năm, nếu năm nay Roth được Nobel, thì ta có thể tự hào ta đã chạy trước thời đại:). Thứ sáu, phụ nữ nên đọc cuốn này để hiểu đàn ông hơn.  Thứ bảy, đàn ông nên đọc cuốn này để thấy bóng dáng mình ở đó, everyman mà!


---------

"Hồi trẻ măng tôi có những lần cảm thấy hụt hơi không biết làm sao để yêu một cô gái cho đủ. Đến bây giờ, tôi cảm thấy mình quá gầy gò so với sức nặng của tình yêu dành cho những đứa con."

Nếu bạn thích câu vừa đọc, bạn có thể đọc trọn bài ấy ở đây.

After lunch

Đầu tiên là thông báo: Sau hai đợt dọn kệ sách trên Facebook, tôi nhượng lại cho bằng hữu gần xa khoảng 30 cuốn sách. Việc thanh lý sách định kỳ như thế này là cần thiết, nhất là sau khi đã nhận quá nhiều sách tặng từ khắp nơi. Những cuốn tôi cho đi là những cuốn tôi có trùng bản, hoặc nghĩ rằng có ích cho người khác hơn cho mình, hoặc đơn giản tôi không thích giữ nữa. Số chỗ trên kệ sách có hạn, nên cũng không thể giữ quá nhiều, tránh những nguy cơ không cần thiết đối với bản thân, gia đình và hàng xóm.  Hiện tại còn những cuốn sau vẫn chưa ai thỉnh đi, nếu bạn nào thích lấy thì nhắn lại nhé:

1/ Bóng đè  - Tập truyện của Đỗ Hoàng Diệu - NXB Đà Nẵng 2006
2/ I am đàn bà - Tập truyện của Y Ban - NXB Phụ Nữ 2007
3/ Bài học đầu tiên - Truyện đoạt giải nhất Văn học tuổi 20 lần III của Trần Thị Hồng Hạnh
4/ Hiểu và làm việc với thế giới thương mại của Nhật Bản - Hiroki Kato & Joan Kato - NXB Thống Kê 1997 

Thứ hai, là, cái gì quên rồi.  Thông cảm dạo này tôi cũng hơi lú lẫn, gần bằng công chúa Alpha nhà tôi. Hôm qua, Alpha, mới sinh nhật 5 tuổi xong, rất hí hửng vì nhận được rất nhiều quà, toàn những thứ phục vụ cho người sành điệu như gương, lược, vòng vèo, túi xách, etc, nói, "Mẹ ơi, con định nói với mẹ cái này, nhưng con quên mất rồi!"  

Thứ ba, là, gì nhỉ? À, có một bác mà ai cũng biết là ai đấy hay giới thiệu sách, trước đây thì uy tín lắm, giới thiệu cuốn nào tôi mua cuốn đó; nhưng giờ thì tôi không tin người như thế nữa rồi. Hễ giới thiệu cuốn nào nhất quyết tôi không mua cuốn đó. Chẳng hạn, sau khi có kinh nghiệm cay đắng với Hồ Quý Ly, một nhân vật tôi rất thích, bây giờ tôi nhất quyết không mua/đọc Đội gạo lên chùa đâu.  

Thứ tư, là, các bạn thấy cuốn này đẹp không?:)

After wine

Một trong những trò tôi rất khoái, chính xác hơn, trò tôi khoái nhất, là nhại theo phim, bài hát, hay thơ. Tôi dường như có một chút năng khiếu trong trò này. Đầu tôi dường luôn sẵn sàng để nhại một cái gì đấy. Ai đọc blog tôi nhiều, ắt nhận ra. Ngay cả tên entry này, after wine, đúng là after wine thật, nhưng khi viết như thế tôi nghĩ đến After Dark của Murakami và After Dark của Andy Gibbs, cậu út trong nhà Bee Gees (?).  Câu mới nhất tôi vừa nghĩ ra, dĩ nhiên nghĩ ra after wine, là too much food and too much wine/wonder how I stay alive. Tôi vừa nghĩ vừa hát thầm trong đầu, theo Seasons in the sun, tất nhiên là thế. Hà Nội hôm nay thời tiết tuyệt đẹp, cho dù phải đi họp cả ngày, thì vẫn thấy trời đẹp. Tối chỉ đi ăn với sếp thôi, nhưng được cái  đồ ăn ngon và rượu ngon, và sếp là người nói chuyện rất thú vị. Có sếp như thế kể cũng là điều may. May hơn, tôi kiếm được quán ăn ngon, rất ngon, và sếp chọn được vang ngon, rất ngon, ít ra đối với tôi, nên ăn uống xong rồi cảm thấy rất phè phỡn. Life is beautiful.

Ngay khi viết những dòng này, đột nhiên liên tục nhận được tin nhắn của một thằng bạn cũ, cùng ở SG nhưng hai ba năm không gặp. Nó nhắn toàn thơ của tôi hồi năm hai, năm ba đại học, những là rồi một ngày, một ngày, một ngày, lối đi cũ lơ ngơ cuội trắng, với cả, em ở lại cưới mùa xuân lộc nõn.  Tôi  hỏi mày xỉn hả. Nó nói xỉn *éo đâu, nhớ mày thôi, tao đang uống cuốc lủi. Tôi nhắn lại, tao cũng mới uống xong, thỉnh thoảng nhớ mày ghê, hôm nào gặp đi. Rồi nó nhắn cái gì mà tao tự hào về mày, rồi tôi cũng nhắn tao cũng tự hào về mày, rồi cái gì tao yêu mày, tao cũng yêu quý mày hiếm có, nói chung là rất gay. Tin nhắn qua lại liên tục một hồi rất vui và rất cảm động, thằng chó chết ạ.  Thằng chó chết này đang làm Tổng thư ký tòa soạn một tờ kha khá.

À, tôi đang lảm nhảm cái quái gì nhỉ, tài năng parody của tôi. Có lần đi Singapore, tôi nhớ nhại Bob Dylan tôi hát, how many trees that you have planted/before you become so green. Còn mỗi lần nhớ về Hà Nội, tôi hát Tháng tám mua thu, nắng rơi vàng chưa nhỉ... Ngày thu sang, anh lót ổ em nằm. Lót ổ nghe hay hơn lót lá đúng không? Tình cảm hơn là cái chắc. Hic, rồi những là mình nói chuyện gì khi mình nói chuyện đường, mình nói chuyện gì khi mình nói chuyện cầu, sững sờ và run rẩy, sống trong sách chết vùi trong sách/ những trái tim như mọt, sáng ngời  .v.v., nhưng tự thấy ưng ý nhất là cú vừa đi đường, vừa kể chuyện.

Too much [good] food and too much [good] wine...

--------

Thơ Tagore:

cõi đời ơi khi tôi đã chết rồi

thì trong cõi vắng lặng của người

chỉ một lời còn lại

tôi đã từng yêu

-------

Thơ Chế Lan Viên: 

Từ thế chi ca

I
Anh không ở lại yêu hoa mãi được

Thiêu xong, anh về các trời khác cũng đầy hoa

Chỉ tiếc không có tình yêu ở đó!

II

Anh thành một nhúm sương tro trong bình

Em đừng khóc

Ngoài vườn hoa cỏ mọc

III

Cho dù trái đất không còn anh

Anh vẫn còn nguyên trái đất

Tặng cho mình.

IV

Những kẻ nguyền rủa anh sẽ buồn

Chả còn anh cho họ giết

Dao sẵn rồi, họ không dễ để yên

V

Những bạn bè yêu anh sẽ gặp anh

trong cỏ

trong hạt sương

trong đá

trong những gì

không phải anh

Anh tồn tại mãi

Không bằng tuổi tên

Mà như tro bụi

Như ngọn cỏ tàn đến tiết lại trồi lên. 

Chọn sách cho con (hay Alpha bàn về tình yêu)

Tôi bắt đầu lạc vào thế giới của chữ từ năm năm tuổi. Năm tuổi tôi vào lớp Một, sớm một năm, và biết đọc từ đó.  Tôi còn nhớ ngay khi biết đánh vần rành rẽ, tôi đọc một trọn một bài dài trong sách Tập đọc lớp Năm thì phải  (chắc chắn không phải sách lớp Một) về cao nguyên Bô lô ven ở Lào, đọc xong thì mắt cay xè. Kể từ đó, tôi nổi tiếng trong nhà về hai việc: một là, mỗi khi được nhắc đi tắm, đi ăn, hay làm gì đó, tôi sẽ kỳ kèo, để con đọc hết chỗ này đã; và hai, thường xuyên tra vấn ba má anh chị một từ nào đó nghĩa là gì. Một hôm  ba tôi mang về nhà cuốn Từ điển học sinh, tôi sung sướng tuyên bố có cuốn này con sẽ không phải hỏi ba má nữa. Nhưng rồi tôi mau chóng nhận ra tôi vẫn phải tiếp tục hỏi, vì chẳng có cuốn từ điển nào thay thế cha mẹ được.

Về khía cạnh này, tôi nhìn thấy hình dáng mình trong Alpha, cô con gái sắp tròn năm tuổi của mình.  Alpha không đi học sớm như tôi ngày xưa nên năm tuổi Alpha chưa biết đánh vần, nhưng mỗi khi nghe đọc truyện, Alpha thường xuyên hỏi chữ này  chữ kia nghĩa là gì. Mới tối qua, khi đọc cho Alpha và Pi nghe truyện Ông khổng lồ ích kỷ của Oscar Wilde, Alpha hỏi ngay  từ “ích kỷ”. Tôi nói ích kỷ là chỉ biết nghĩ tới mình, chỉ biết lo cho mình, không để ý tới người khác, chẳng hạn, ai có đồ chơi mà chỉ khăng khăng chơi một mình, không cho người khác chơi cùng thì đó là ích kỷ. Nghe xong, Alpha rút ra luôn kết luận, như vậy ích kỷ là xấu đúng không ba.  Còn có hôm, nghe đọc truyện Pinocchio, có câu “bác thợ mộc đẽo một chú người gỗ”, Alpha lập tức hỏi, “đẽo” là gì?.  Nghe giải thích xong, Alpha hỏi tiếp, “nhưng trong truyện kia (tức một cuốn khác cũng có truyện Pinocchio), bác thợ mộc tạo ra chú người gỗ, vậy tạo có giống như đẽo không ba?”

Trong tập sách Viết trong bóng tối, David Grossman, nhà văn  nổi tiếng người Israel, kể lại kinh nghiệm đọc của mình. Ông kể rằng, khi bé, ông đọc những cuốn sách mà không phải từ nào cũng hiểu.  Việc này tuy không giúp cho sự đọc trôi chảy, nhưng ông tin chính việc đó làm ông trở nên nhạy cảm với ngôn ngữ hơn, và trong niềm vui đọc của ông có niềm vui ẩn trong sự bí ẩn hay lạ lùng của những con chữ.  Ông còn nói thêm rằng những cuốn sách được viết đơn thuần cho thiếu nhi, dùng những từ ngữ phù hợp với trình độ các em, có thể giúp sách đến với nhiều độc giả nhí hơn; tuy nhiên, chính  những cuốn sách với ngôn ngữ “khó” hơn trình độ của các em một tẹo sẽ giúp các em qua vô thức học được nhiều từ vựng phong phú hơn.

Thoạt đầu, khi con mới làm quen với sách, tôi chọn cho con những cuốn  thật dễ hiểu.  Dần dần, tôi chọn những cuốn dài hơn, phức tạp hơn. Khi đọc truyện cho con, có lúc tôi sẽ dừng lại giải nghĩa từ khó, có lúc Alpha, và cả Pi, chủ động hỏi.  Nhưng nhiều lúc, tôi cứ đọc, không giải thích gì cả. Tôi nghĩ con không hiểu  ngay cũng không sao, quan trọng là con thích nghe đọc sách, còn về từ ngữ dần dần con sẽ tự hiểu ra. Tình cờ quan điểm của tôi cũng gần với quan điểm của David Grossman.

Để kết thúc bài này, tôi xin kể một mẩu chuyện về Alpha.

Một hôm, chẳng hiểu nghĩ ngợi gì, Alpha hỏi:  Ba ơi, tại sao ngày xưa ba lấy mẹ làm vợ?

Trong lúc ba mẹ còn đang bối rối nhìn nhau, Alpha tự trả lời luôn: Con biết rồi, vì tình yêu đúng không?

Ba mẹ cười suýt rớt xuống ghế.

Không biết Alpha đã học ở đâu từ “tình yêu”. Có lẽ, trong một truyện kể về một công chúa hay hoàng tử nào đấy mà ba mẹ đã đọc cho.